Gezondheid van jongeren blijft kwetsbaar

Minder tweede- en vierdeklassers zijn positief over hun eigen gezondheid dan voorgaande jaren. Ook hun mentale gezondheid laat na de coronapandemie nog geen herstel zien. Daarnaast zien we een toename van ongezond gedrag, zoals vapen en problematisch gebruik van sociale media. Dit blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023 (pdf), een onderzoek onder ruim 188.000 jongeren uitgevoerd door de GGD’en en het RIVM in het najaar van 2023. De resultaten van dit onderzoek vragen om passende maatregelen.

Minder vaak positief over eigen gezondheid

We zien al langer dat de ervaren gezondheid van jongeren afneemt. In 2015 gaf nog bijna 9 op de 10 jongeren (88%) aan hun gezondheid als (zeer) goed te ervaren. Bij de laatste meting in 2023 is dit gedaald naar 8 op de 10 (80%). Deze afname in ervaren gezondheid is zichtbaar in bijna alle GGD-regio’s.

Mentale gezondheid niet hersteld

Bij de vorige meting, in 2021 in coronatijd, zagen we dat jongeren zich minder gelukkig voelen. Bij deze meting (2023) zien we dat dit is gestabiliseerd. Ten opzichte van vóór de coronaperiode in 2019, ervaren jongeren meer stress. De belangrijkste oorzaak van stress onder jongeren is school of huiswerk (35%). Ook krijgen jongeren vaak stress door de combinatie van alles wat ze moeten doen (30%). Daarnaast is het aandeel jongeren dat in de laatste 3 maanden op school en/of online werd gepest gestegen van 11% in 2019 naar 18% in 2023. De vorige meting vond midden in de coronaperiode plaats, toen veel maatregelen golden die invloed hadden op het welbevinden van jongeren. Het is zorgwekkend dat de resultaten sindsdien niet zijn hersteld of verbeterd.

Toename ongezond gedrag

Alarmerend is de toename van het aandeel jongeren dat vapet (e-sigaret rookt): dit aantal is de laatste 4 jaar meer dan verviervoudigd. In 2019 vapete 2% van de jongeren wekelijks, in 2023 is dat 9%. Ook roken meer jongeren wekelijks sigaretten of shag (van 4% in 2019 naar 6% in 2023). Samen met de toename van vapen, betekent dit dat het rookgedrag van jongeren sterk is gestegen: 11% van de jongeren rookt en/of vapet nu wekelijks (ten opzichte van 5% in 2019). Ook het risico op problematisch gebruik van social media neemt toe. Inmiddels loopt 13% van de jongeren risico op problematisch gebruik van sociale media, in 2019 was dat nog 8%. Deze jongeren geven onder andere aan slaap tekort te komen of hun huiswerk af te raffelen door het gebruik van sociale media.

Wekelijks roken en/of vapen

“We moeten het tij keren”

“Dit zijn zorgwekkende uitkomsten” aldus Andre Rouvoet, voorzitter GGD GHOR Nederland. “We streven naar een gezonde generatie in 2040, maar we zien juist het tegenovergestelde gebeuren: de ervaren gezondheid van jongeren verslechtert en ongezond gedrag neemt toe. We moeten dus het tij keren, passende maatregelen nemen voor het te laat is. Deze cijfers geven juist aan dat het nieuwe Kabinet extra moet inzetten op preventie.” Rouvoet adviseert om jongeren en hun ouders daar ook bij te betrekken: “Laten we jongeren daar vooral bij betrekken, zij kunnen zelf goed aangeven wat zij nodig hebben, bijvoorbeeld als het gaat om hun mentale gezondheid of voorlichting over vapen.” Ook scholen kunnen hier een rol in spelen, door bijvoorbeeld met de Gezonde School-aanpak te werken.

Gezondheidsmonitor Jeugd 2023

In het najaar van 2023 voerden alle GGD’en, in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Gezondheidsmonitor Jeugd uit onder middelbare scholieren in de klassen 2 en 4 in heel Nederland. In totaal vulden ruim 188.000 leerlingen van 885 scholen van het regulier voortgezet onderwijs een vragenlijst in over gezondheid, leefstijl en welzijn. In 2015 en 2019 vonden eerdere metingen van de reguliere Gezondheidsmonitors Jeugd plaats. In 2021 was er een extra meting in het kader van corona. Door de resultaten van verschillende jaren naast elkaar te leggen, zijn ontwikkelingen over tijd te zien. Meer resultaten van de Gezondheidsmonitor Jeugd staan beschreven op VZinfo en RIVM StatLine en informatie over de Gezondheidsmonitors staan op www.monitorgezondheid.nl. Lokale en regionale beleidsmakers en het ministerie van VWS kunnen de resultaten van de monitor gebruiken om beleid te maken en onderbouwen.

Ter verdieping en om resultaten van het vragenlijstonderzoek beter te begrijpen, wordt aanvullend onderzoek uitgevoerd in groepsgesprekken en individuele interviews met jongeren. De resultaten van dit aanvullende onderzoek worden na de zomer gepubliceerd.