Kabinet geeft meer aandacht aan preventie, nu is het tijd om door te pakken

Blog Ton Coenen

De afgelopen dagen brengen ons goed nieuws. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat het einde van de coronapandemie in zicht is en we zien mooie uitkomsten van Prinsjesdag voor de publieke gezondheid. Maar ik vind het te vroeg om opgelucht adem te halen. De afgelopen jaren hebben ons immers geleerd: gezondheidsbedreigingen zullen er blijven zijn en van een brede, structurele versterking van de publieke gezondheid is nog geen sprake. Terwijl de economische en maatschappelijke ontwikkelingen zorgen om de gezondheid rechtvaardigen. De gezondheid van ons allemaal is kwetsbaar en moeten we versterken. De investering van het kabinet biedt kansen – maar er is structureel veel meer nodig om grote gezondheidsrisico’s te verkleinen en te voorkomen.

Na jaren van uitholling van de GGD’en wordt het steeds duidelijker dat de GGD, als hoeder van de publieke gezondheid van Nederland, in staat moet zijn om de gezondheid van mensen te beschermen en bewaken. Preventie is hét instrument om mensen gezond te houden. En het is goed dat dit steeds meer erkend wordt. Met het geld dat na Prinsjesdag beschikbaar komt, kunnen we aan de slag met de meest urgente risico’s binnen de infectieziektebestrijding. Tegelijkertijd is bredere en structurele financiering noodzakelijk om ons land gezonder te maken en te weerbaar te maken tegen huidige en toekomstige bedreigingen. Preventie is van lange adem en volhouden, niet van kortdurende projecten. Zo heeft de coronapandemie zichtbaar gemaakt hoe belangrijk een sterke infectieziektebestrijding en solide informatie- en datasystemen zijn voor een gezond Nederland. Maar ook dat een gezond bestaan uit veel meer bestaat.

Versterking infectieziektebestrijding als startpunt

Eerder schreef ik al dat ik droom van een Nederland zonder infectieziekten. Maar daar is nog  veel voor nodig. Hoe mooi zou het zijn als we met structurele investering goede, ervaren medewerkers kunnen aantrekken en behouden? Hen in staat stellen hun expertise te bundelen met die van IZB-artsen, verpleegkundigen, datawetenschappers, gedragswetenschappers, epidemiologen en beleidsmedewerkers? Ik wil geloven dat het kan. Door krachten te bundelen en samen te werken met alle GGD’en in het land. En daarin moeten we de waarde van opleiding en deskundigheidsbevordering niet onderschatten. De ruim 37 miljoen euro die we zowel in 2023 als in 2024 kunnen investeren in de infectieziektebestrijding is wat mij betreft een startpunt van structurele investering in de bestrijding van onze grootste gezondheidsbedreigingen. Want niemand wil een herhaling van de afgelopen tweeëneenhalf jaar.

Informatie- en datasystemen pandemisch paraat

Tijdens de coronapandemie werd snel duidelijk dat bestaande informatie- en datasystemen niet geschikt waren voor een grootschalige infectieziekte-uitbraak. Een brede professionalisering is dus onmisbaar. De GGD’en beschikken immers over een groeiende hoeveelheid data, en het is een gemiste kans om deze data niet te gebruiken. Deze data leveren namelijk waardevolle inzichten op over de gezondheid van de inwoners van Nederland. En die data worden van onschatbare waarde als we de data van 25 GGD’en optellen en bundelen. Zo kunnen we landelijke overheid, gemeenten en samenwerkingspartners onderbouwd adviseren over hun gezondheidsbeleid. En kunnen zij beleid maken dat bijdraagt aan de gezondheid van mensen. Dat vraagt om investeren. Met 15 miljoen euro kunnen we in 2023 een belangrijke stap zetten voor de inzet van data.

Enorme uitdagingen

Nu weet ik dat we mooie ambities hebben, en dat de investering van het kabinet kansen biedt. Maar ik zie ook enorme uitdagingen. Want naast de versterking van de infectieziektebestrijding en de informatie- en datasystemen maken wij ons nog altijd hard voor investeren in de gezondheid van onze jeugd, de arbeidsmarkt in de zorg en de forensische geneeskunde. We willen toch elk kind een goede start geven? En altijd een forensisch arts of verpleegkundige paraat hebben bij schrijnende situaties? Voor een houdbare zorg hebben we nu eenmaal voldoende mensen en middelen nodig. In dat kader doet het mij goed dat binnen het recent gesloten Integraal zorgakkoord (IZA) er meer aandacht is voor preventie, de basis van een gezonde bevolking. Hierbij is de inzet op regionale samenwerking van groot belang en ik ga ervan uit dat de partners binnen het IZA ook de kracht van de regionale GGD’en gaan benutten. Het is ook belangrijk om vanuit het IZA de verbinding te maken met andere preventie initiatieven. Want preventie helpt ons allemaal. Nu en in de toekomst.

Maatschappelijke zorgen

Ik schrik de laatste tijd regelmatig als ik de krant lees: de jonge scholier die na dagen niet kunnen eten flauwvalt in de klas, of mensen die chronische stress ervaren door te hoge stookkosten. Door de dure boodschappen en energie-armoede komen veel mensen niet alleen financieel klem te zitten, het leidt ook tot mentale en fysieke gezondheidsproblemen. De sociaaleconomische gezondheidsverschillen worden groter. De GGD’en kunnen veel doen aan de preventie van gezondheidsproblemen. Deze gezondheid van ons allemaal moet terugkomen in elk politiek besluit; denk aan het energiebeleid, stikstofbeleid en de inflatie. Steeds moet worden nagegaan wat het effect is op de gezondheid van de bevolking. Dat scheelt een heleboel geld – en belangrijker: onnodig leed.

Dit blog verscheen op 21 september ook op Skipr.