Minder mensen voelen zich gezond

7 op de 10 mensen in Nederland ervaren de eigen gezondheid als goed of zeer goed. Dit is flink minder dan twee jaar geleden. Ook zijn er grote verschillen tussen regio’s en groepen inwoners zichtbaar. Bij mensen die moeite hebben met rondkomen is de ervaren gezondheid nog sterker gedaald. Dit blijkt uit de Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, een grootschalig vragenlijstonderzoek uitgevoerd in het najaar van 2022 onder bijna 365.000 Nederlanders van 18 jaar en ouder. Ton Coenen, directeur van GGD GHOR Nederland: “Deze cijfers zijn zorgelijk en tonen aan dat we aan de slag moeten om het tij te keren.”

Sterke schommelingen ervaren gezondheid

In 2022 ervaarden 7 op de 10 volwassenen hun eigen gezondheid als goed of zeer goed. Eind 2020 ervaarden juist relatief veel mensen hun gezondheid als (zeer) goed, namelijk bijna 8 op de 10. Een mogelijke verklaring is dat mensen die zich toen relatief gezond voelden hun gezondheid extra positief ervaarden in vergelijking met anderen die harder geraakt werden door de pandemie. De daling in ervaren gezondheid tussen 2020 en 2022 valt daarnaast op omdat nu minder mensen zich gezond voelen dan in 2016.

Hoe men de gezondheid ervaart verschilt sterk tussen GGD-regio’s. In de GGD-regio’s Gooi en Vechtstreek en regio Utrecht is de ervaren gezondheid het hoogst. Daar gaf bijna driekwart het oordeel goed of zeer goed. In alle regio’s is sprake van een daling sinds 2020. Verschillen tussen regio’s hangen deels samen met bevolkingskenmerken als leeftijd en opleidingsniveau.

Slechtere gezondheid vooral gerelateerd aan rondkomen

Naast verschillen tussen regio’s, zijn ook de verschillen in gezondheid zichtbaar tussen groepen inwoners. In het algemeen gaat het minder goed met de gezondheid van inwoners die moeite hebben om rond te komen of maximaal basisonderwijs, vmbo of mbo-1 hebben gevolgd. Van de groep met moeite met rondkomen bestempelen 5 op de 10 de eigen gezondheid als goed of zeer goed, terwijl dat gemiddeld geldt voor 7 op de 10 mensen in Nederland. Ook blijkt dat de gezondheid onder deze groep sterker is afgenomen ten opzichte van 2020 dan bij mensen zonder moeite met rondkomen. Ton Coenen: “We maken ons al langer zorgen over gezondheidsverschillen in Nederland. Dit onderzoek bevestigt dat de verschillen groot zijn en dat mogelijke effecten op de gezondheid in alle soorten beleid serieus genomen moet worden.”

Meer mensen hebben moeite met rondkomen

Mensen die moeite ervaren om rond te komen, ervaren dus meer problemen met hun gezondheid. Dit is een groep die aandacht verdient. Zeker omdat deze groep voor het eerst sinds jaren weer is gegroeid. Waar in 2020 nog ongeveer 1 op de 8 van de inwoners van 18 jaar en ouder moeite had om rond te komen, gold dat in 2022 voor bijna 1 op de 5. Deze toename is waarschijnlijk te wijten aan de energiecrisis en hoge inflatie. Moeite met rondkomen komt vaker voor onder inwoners met basisonderwijs, vmbo of mbo-1, jongere leeftijdsgroepen en inwoners van zeer stedelijke gebieden.

Mentale gezondheid minder goed

Niet alleen de ervaren gezondheid is gedaald, ook met de mentale gezondheid gaat het minder goed. Meer mensen voelden zich in 2022 eenzaam dan in 2020. Ook steeg het risico op het ontwikkelen van een angststoornis of depressie. Dat het slechter gaat met de mentale gezondheid geldt voor alle leeftijden, maar vooral voor jongvolwassenen (18-24 jaar). Dit blijkt niet alleen uit dit onderzoek, maar ook uit eerdere onderzoeken. Problemen met de mentale gezondheid komen daarnaast vaker voor bij inwoners met basisonderwijs, vmbo of mbo-1 en bij mensen die moeite hebben met rondkomen.

Er zijn ook lichtpuntjes. De helft van de mensen gaf vier maanden na het aflopen van de coronamaatregelen aan nog positieve gevolgen van de coronaperiode te ervaren. Hierbij werd met name het thuiswerken of thuis onderwijs volgen genoemd, meer rust en een betere balans tussen werk of studie en privé. Ook ervaart 1 op de 2 mensen in Nederland voldoende veerkracht, wat aangeeft dat zij over het algemeen goed in staat zijn om te herstellen van tegenslag.

Over het onderzoek

Van september tot en met december 2022 hebben alle GGD’en en gemeente Utrecht, in samenwerking met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), een onderzoek uitgevoerd onder Nederlanders van 18 jaar en ouder: de Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen. Bijna 365.000 mensen verspreid over heel Nederland hebben een vragenlijst ingevuld over hun gezondheid, leefstijl en welzijn. Meer informatie over de Corona Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen vindt u op www.monitorgezondheid.nl.

De GGD’en voerden deze monitor uit in het kader van het Gezondheidsonderzoek COVID-19 (officieel de Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19). Hierbij wordt samengewerkt met GGD GHOR Nederland, het RIVM, het Nivel en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum; samen het Netwerk GOR. ZonMw is namens het ministerie van VWS opdrachtgever van de monitor. Het onderzoek is bedoeld om de fysieke en mentale gezondheidseffecten bij volwassenen en ouderen, tijdens en na de coronacrisis, inzichtelijk te maken. Resultaten van de monitor vormen een basis voor het adviseren en ondersteunen van lokale en regionale beleidsmakers en het ministerie van VWS bij beleidsvorming.