RESULTATEN

Landelijke rapportage

Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024

Januari 2025

Over de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen brengt de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van jongvolwassenen van 16 tot en met 25 jaar in Nederland in kaart. Van april tot en met juli 2024 is dit onderzoek voor de tweede keer uitgevoerd. De eerste meting was in 2022. Alle GGD’en, GGD GHOR Nederland en het RIVM voeren samen dit onderzoek uit. De resultaten van het onderzoek helpen bij de ontwikkeling van beleid om de gezondheid van jongvolwassenen te verbeteren.

Voor de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 is geen steekproef getrokken. De vragenlijst was in te vullen via een open link en respondenten zijn met name geworven via een online sociale media campagne. Ruim 135.000 jongvolwassenen deden mee.

De Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 is onderdeel van het Gezondheidsonderzoek COVID-19 van Netwerk GOR. Daarin brengen het RIVM, GGD’en, GGD GHOR Nederland, het Nivel en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum de gevolgen van de coronaperiode voor de gezondheid in kaart. Dit doen zij in opdracht van het ministerie van VWS en ZonMw.

Deze rapportage geeft een overzicht van de resultaten op landelijk niveau. Kijk voor meer informatie over het ontstaan van de cijfers in deze rapportage en de standaardisatie bij ‘[Achtergrond]’.

Kijk voor meer resultaten op landelijk, regionaal en gemeentelijk niveau op RIVM StatLine, VZinfo en de websites van de GGD’en.

Kernboodschappen

• De mentale gezondheid van jongvolwassenen heeft aandacht nodig. Slechts de helft ervaart een goede mentale gezondheid. Veel jongvolwassenen ervaren eenzaamheid, stress en prestatiedruk.

• Op een aantal vlakken van mentale gezondheid is lichte verbetering zichtbaar ten opzichte van 2022. Voorbeelden zijn eenzaamheid, geluk en zich beperkt voelen door psychische klachten. Ondanks deze verbeteringen valt er nog veel winst te behalen.

• Vrouwen, jongvolwassenen met een gender anders dan man of vrouw en jongvolwassenen die zich identificeren als LHBTQIA+ hebben over het algemeen een minder goede mentale gezondheid.

• Minder dan de helft van de jongvolwassenen heeft veel vertrouwen in de eigen toekomst. Qua maatschappelijke thema’s, maken zij zich voornamelijk zorgen over de woningmarkt en stijgende prijzen.

• Gevolgen van de coronaperiode zijn nog altijd merkbaar. Ruim twee derde van de jongvolwassenen ervaart op het moment van het invullen van de vragenlijst nog negatieve gevolgen van de coronaperiode en bijna de helft ervaart (ook) nog positieve gevolgen.

• Een derde van de jongvolwassenen rookt en/of vapet wel eens, bijna een kwart doet dit wekelijks.

• Zeven op de tien jongvolwassenen vinden het soms tot zeer vaak moeilijk om te stoppen met sociale media.

Gezondheid en geluk

Ervaren gezondheid

Gezondheid is meer dan de afwezigheid van lichamelijke en mentale klachten. Iedereen geeft zijn eigen betekenis aan gezondheid en jongvolwassenen kunnen zelf het beste aangeven hoe zij hun eigen gezondheid ervaren.

Bijna twee derde van de jongvolwassenen (64%) ervaart de eigen gezondheid als (zeer) goed. In 2022 was dit aandeel gelijk.

Slaap

Slaap is belangrijk voor het ‘schoonmaken’ van de hersenen, het onthouden van belangrijke dingen en het verwerken van emoties. Slapen is daarom net zo belangrijk als voeding en beweging om gezond te blijven.

Geluk

Bijna twee derde van de jongvolwassenen (63%) voelde zich in de laatste vier weken vaak tot voortdurend gelukkig. Dit percentage is toegenomen ten opzichte van 2022 (56%).

Tevredenheid met jezelf, je lichaam en je leven

In 2022 was het percentage dat tevreden is met zichzelf 82%. Het percentage dat tevreden is met het eigen lichaam was toen 71% en het percentage dat tevreden is met het eigen leven 80%.

Mentaal welbevinden

Mentale gezondheid

Nationaal en internationaal onderzoek laten zien dat de mentale gezondheid van jongvolwassenen onder druk staat. Bijna twee derde van de psychische aandoeningen begint voor de leeftijd van 25 jaar, met grote risico’s op langdurige (mentale) gezondheidsproblemen (Trimbos).

Ook dit onderzoek laat zien dat slechts de helft van de jongvolwassenen (51%) hun eigen mentale gezondheid als (zeer) goed beoordeelt.

Bijna één op de vijf jongvolwassenen (18%) voelt zich in het dagelijks leven vaak tot voortdurend beperkt door psychische klachten. Dit percentage is afgenomen ten opzichte van 2022 (24%).

MIND Us werkt aan een gezonde ontwikkeling van jongeren, zodat ze weerbaarder worden en grip krijgen op hun mentale gezondheid. Ze bundelen daarbij de krachten van jongeren, beleidsmakers, gemeentes, ondernemers en wetenschappers. Via de MIND Hulplijn kunnen jongvolwassenen deskundig, anoniem en gratis advies krijgen. Een klassikale interventie ter bevordering van welbevinden en geluk en ter preventie van depressieklachten bij jongvolwassenen is Happyles.

Eenzaamheid

Eenzaamheid kan grote invloed hebben op de gezondheid. Vooral als eenzaamheid langer aanhoudt, kan dit gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, de kwaliteit van leven verminderen en ertoe leiden dat men zich terugtrekt (Eén tegen eenzaamheid).

Ruim de helft van de jongvolwassenen (57%) voelt zich enigszins tot sterk eenzaam: 34% is enigszins eenzaam en 23% is sterk eenzaam. Het percentage dat zich sterk eenzaam voelt, is afgenomen t.o.v. 2022 (27%).

Jongvolwassenen zijn vaker emotioneel eenzaam (63%) dan sociaal eenzaam (56%). In 2022 was het aandeel emotioneel eenzaam nog 70% en het aandeel sociaal eenzaam 60%. Sociale eenzaamheid is eenzaamheid door een gebrek aan een sociaal netwerk, zoals vrienden, familie en buren. Emotionele eenzaamheid is eenzaamheid door het missen van een intieme band met iemand, zoals een goede vriend of een partner.

Suïcidegedachten

Als gevoelens zoals angst, paniek, somberheid, leegte, zelfverwijt, boosheid, schaamte, vernedering of schuld bezit van iemand nemen en gedachten gaan beheersen, kan de dood een oplossing lijken om van deze gedachten af te zijn. Het denken aan het beëindigen van het leven, ook wel suïcidegedachten, kan een manier van zelfbescherming zijn om de pijn en uitzichtloosheid iets te verzachten.

29% van de jongvolwassenen had een enkele keer tot heel vaak suïcidegedachten in de laatste 12 maanden: 24% had een enkele keer tot af en toe gedachten, 5% had (heel) vaak suïcidegedachten.

In 2022 was het aandeel jongvolwassenen dat een enkele keer tot heel vaak serieus had nagedacht een eind te maken aan het leven in de laatste 12 maanden 33% en 7% had hier vaak over nagedacht.

45% van de jongvolwassenen mét suïcidegedachten heeft met iemand gepraat over deze gedachten (13% van de totale groep jongvolwassenen).

Eén op de tien jongvolwassenen mét suïcidegedachten heeft in de laatste 12 maanden een poging ondernomen om een eind te maken aan het leven (3% van de totale groep jongvolwassenen).

113 Zelfmoordpreventie is er voor inwoners en professionals. Ze geven informatie en trainingen over het herkennen van suïcidaliteit en het bieden van hulp.

Stress en prestatiedruk

Stress

Wanneer (ongezonde) stress te lang duurt, is er meer tijd nodig om te herstellen. Te veel stress kan in combinatie met te weinig tijd om te herstellen leiden tot spanningsklachten en een burn-out (MIND).

De belangrijkste bronnen van stress zijn:

• Studie of school (61%)

• Werk of bijbaan (45%)

• Eisen die de jongvolwassene aan zichzelf stelt (40%)

• Familie, vrienden of relatie (38%)

• De combinatie van alles wat de jongvolwassene moet doen (37%)

Dit percentage is afgenomen ten opzichte van 2022 (48%).

Prestatiedruk

Sommige jongvolwassenen voelen druk om aan verwachtingen te voldoen. Ze hebben vaak het gevoel dat ze iets goed of beter moeten doen. Ze willen bijvoorbeeld hoge cijfers halen, een goede baan hebben of voldoen aan het perfecte plaatje.

Ruim de helft van de jongvolwassenen (56%) ervaart prestatiedruk vanuit hunzelf en/of vanuit anderen.

Druk vanuit iets of iemand anders ervaren jongvolwassenen het vaakst vanuit:

• Ouder(s)/verzorger(s) (41%)

• De maatschappij/samenleving (30%)

• Vrienden/vriendinnen (27%)

Beschermende factoren en vertrouwen in de toekomst

Veerkracht

Hoe jongvolwassenen omgaan met de uitdagingen van het leven wordt mede bepaald door hun veerkrachtigheid.

Het percentage jongvolwassenen dat snel herstelt na een moeilijke periode is toegenomen ten opzichte van 2022 (53%). Het percentage dat snel herstelt is hoger onder mannen (66%) dan onder vrouwen (51%). Ook het percentage dat het niet moeilijk vindt om stressvolle gebeurtenissen te doorstaan is hoger onder mannen (49%) dan onder vrouwen (29%).

Institute for positive health zet in op positieve gezondheid. Door in gesprek te gaan met jongvolwassenen wordt duidelijk waar hun kracht zit en wat hen helpt om sterker uit een stressvolle of moeilijke periode te komen. Het concept van positieve gezondheid biedt daarvoor aanknopingspunten.

Opkomen voor jezelf

Weerbaarheid is de basis voor een goede mentale gezondheid. Weerbare jongvolwassenen hebben zelfvertrouwen en kunnen goed voor zichzelf opkomen, met respect voor anderen. Zij kunnen ook, al dan niet na een periode van experimenteren, gezonde keuzes maken ten aanzien van de eigen leefstijl.

Het merendeel van de jongvolwassenen (83%) is voldoende weerbaar en kan dus voldoende voor zichzelf opkomen. In 2022 was dit 81%.

Movisie legt uit wat werkt voor het versterken van weerbaarheid bij jongvolwassenen.

Sociale steun

Sociale steun is steun die je ontvangt vanuit mensen in je omgeving, bijvoorbeeld in de vorm van hulp of een luisterend oor. Sociale steun is belangrijk voor de gezondheid en het welzijn van jongvolwassenen en hangt samen met minder emotionele problemen, meer levenstevredenheid en meer veerkracht en weerbaarheid (Trimbos).

In 2022 was dit aandeel gelijk.

Jongvolwassenen kunnen bij een probleem of als ze ergens mee zitten het vaakst terecht bij hun:

• Vriend(en)/vriendin(nen) (71%)

• Ouder(s) of verzorger(s) (70%)

Vertrouwen in de toekomst

Minder dan de helft van de jongvolwassenen (46%) heeft (heel) veel vertrouwen in hun toekomst.

Het merendeel van de jongvolwassenen (87%) maakt zich (heel) veel zorgen om één of meer maatschappelijke thema’s.

Maatschappelijke thema’s waar jongvolwassenen zich met name veel zorgen om maken zijn:

• De woningmarkt (66%)

• Stijgende prijzen (64%)

Bewegen en gewicht

Bewegen

Sporten en bewegen is goed voor zowel fysieke als mentale gezondheid. Het vermindert de kans op een aantal chronische aandoeningen. Daarnaast kan bewegen mensen helpen beter in hun vel te zitten en sociale interactie bevorderen (Kenniscentrum Sport & bewegen).

Het percentage jongvolwassenen dat elke dag minimaal een half uur beweegt is toegenomen ten opzichte van 2022 (25%).

Gewicht

Het hebben van overgewicht brengt een groot aantal gezondheidsrisico’s met zich mee. Ziekten gerelateerd aan overgewicht zijn onder andere diabetes type 2 (suikerziekte), hoge bloeddruk, galstenen, hart- en vaatziekten, rug- en gewrichtsklachten, slaapapneu en bepaalde soorten kanker (Voedingscentrum).

In 2022 was het aandeel jongvolwassenen met overgewicht bijna gelijk aan 2024 (27%).

Middelengebruik

Alcohol

De hersenen van jongvolwassenen zijn tot het 25e levensjaar volop in ontwikkeling. Het drinken van alcohol kan op langere termijn de kans op het krijgen van overgewicht, hart- en vaatziekten, leverziektes, hersenziektes en kanker verhogen (Trimbos).

Van de jongvolwassenen heeft 72% alcohol gedronken in de laatste vier weken. In 2022 was dat 77%.

Ruim twee op de vijf jongvolwassenen (42%) voldoet aan het advies van de Gezondheidsraad en drinkt geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. Het percentage jongvolwassenen dat maximaal één glas alcohol per dag drinkt, is toegenomen ten opzichte van 2022 (39%).

Een derde van de jongvolwassenen (33%) geeft aan dat hun vrienden het normaal vinden om 10 glazen alcohol op één dag of avond te drinken. Dit percentage was gelijk in 2022.

Zware drinker betekent tenminste één dag in de week 6 of meer glazen (mannen) of 4 of meer glazen (vrouwen) alcohol. Het percentage zware drinkers was gelijk in 2022.

Roken, vapen en snus

Roken is een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte in Nederland. Hoe jonger iemand start met roken, hoe groter de kans is op een rookverslaving (Rookvrije generatie). Vapen is een vorm van roken, waarbij vloeistof opgewarmd wordt en niet verbrand. Net als bij roken, zitten in vapes veel stoffen die slecht zijn voor de gezondheid. De nicotinezouten die in sommige vapes zitten, zijn vele malen sterker dan nicotine in een sigaret (Trimbos).

Het percentage jongvolwassenen dat wel eens tabak rookt is toegenomen ten opzichte van 2022 (26%).

Het roken van tabak komt meer voor onder jongvolwassen mannen en 18- tot en met 25-jarigen, terwijl vapen juist meer voorkomt onder jongvolwassen vrouwen en 16/17-jarigen.

Snus zijn nicotinezakjes die in de mond worden gestopt. Nicotinezakjes verhogen het risico op bepaalde vormen van kanker, zoals kanker in de mondholte (Trimbos).

Drugs

Het gebruik van drugs leidt bij langdurig en regelmatig gebruik tot (geestelijke) afhankelijkheid, psychische stoornissen en andere gezondheidsrisico’s (VZinfo).

*Hierin zijn meegenomen lachgas, XTC, amfetamine, cocaïne, GHB, ketamine, paddos, truffels, 2C-B, 3-MMC en 4-MMC.

De meest gebruikte drug onder jongvolwassenen is cannabis. Naast cannabis zijn de volgende drugs het vaakst ooit door jongvolwassenen gebruikt:

• XTC (24%)

• Lachgas (18%)

• 3-MMC of 4-MMC (14%)

• Cocaïne (13%)

In de laatste 12 maanden heeft 27% cannabis gebruikt. De meest gebruikte drugs in de laatste 12 maanden naast cannabis zijn:

• XTC (15%)

• 3-MMC of 4-MMC (10%)

• Cocaïne (7%)

• Ketamine (5%)

De coronaperiode

De coronaperiode ligt inmiddels achter ons, maar de gevolgen kunnen nog wel merkbaar zijn. Jongvolwassenen ervaren op het moment van invullen van de vragenlijst nog zowel positieve als negatieve gevolgen van de coronaperiode.

Negatieve gevolgen van de coronaperiode worden op dit moment het vaakst ervaren op het gebied van:

• Mentale gezondheid (30%)

• Eigen ontwikkeling (26%)

• Studievoortgang (26%)

• Het aangaan en onderhouden van contacten (25%)

Positieve gevolgen van de coronaperiode worden op dit moment het vaakst ervaren op het gebied van:

• Eigen ontwikkeling (19%)

• Het aangaan en onderhouden van contacten (12%)

• Balans tussen werk/studie en privé (11%)

• Studievoortgang (11%)

Post-COVID

Jongvolwassenen kunnen langdurig last hebben van de klachten door een corona (COVID-19) besmetting. Wanneer die klachten 3 maanden of langer aanhouden, is er sprake van post-COVID (ook wel long COVID genoemd).

Binnen de groep jongvolwassenen met (mogelijke) post-COVID, is bijna twee derde (63%) beperkt in het dagelijks leven door deze gezondheidsklachten (5% van de totale groep jongvolwassenen).

Het gaat hierbij om zelfrapportage, waarbij het niet altijd zeker is of de klachten ook echt door corona komen. Bij 1% is post-COVID vastgesteld door een arts.

Meer informatie over post-COVID en (financiële) hulp bij post-COVID is te vinden op de website van de Rijksoverheid.

Digitale leefomgeving

Sociale media en gamen

Als jongvolwassenen het gebruik van sociale media en/of gamen niet meer onder controle hebben, kunnen er problemen ontstaan in het dagelijks functioneren, zoals sociale conflicten, onthoudingsverschijnselen en vluchtgedrag. Dit kan negatieve effecten hebben op verschillende aspecten van gezondheid, zoals mentaal welbevinden, eenzaamheid en slaap.

Moeilijk om te stoppen met sociale media

Moeilijk om te stoppen met gamen

Een kwart van de jongvolwassenen heeft risicovol socialemediagebruik. Met risicovol gebruik wordt bedoeld dat de jongvolwassene sociale media blijft gebruiken terwijl dit problemen oplevert en/of dat socialemediagebruik al langer dan een jaar problemen oplevert. 4% van de jongvolwassenen heeft risicovol gamedrag.

Online gokken

Online gokken gaat over het spelen van online gokspellen (bijvoorbeeld fruitautomaat/slots, sportweddenschappen zoals Toto of casinogames zoals roulette, kaartspellen of Rad van Fortuin).

Beleggen

Beleggen is het investeren van geld met de hoop dat de investering in de toekomst meer waard wordt. Dit kan risico’s met zich meebrengen (Nibud).

Jongvolwassenen beleggen in:

• Aandelen, obligaties, fondsen, indextrackers (12%)

• Cryptomunten (10%)

• Iets anders (3%)

LHBTQIA+

LHBTQIA+ staat voor lesbisch, homoseksueel, biseksueel, transgender, queer, intersekse en aseksueel. De + staat voor alle andere vormen die niet heteroseksueel en cisgender zijn (NJI). Uit de rapportage van Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2022 “(On)gezonde start van volwassen leven: inzicht in gezondheidsverschillen van jongvolwassenen in de nasleep van de coronapandemie” bleek dat jongvolwassenen die zichzelf identificeren als LHBTQIA+ vaker een slechtere gezondheid ervaren.

Van de LHBTQIA+ers heeft een derde (33%) nooit of soms het gevoel zichzelf te mogen zijn als LHBTQIA+er (4% van de totale groep jongvolwassenen).

Jongvolwassenen die zich identificeren als LHBTQIA+ scoren over het algemeen minder gunstig op verschillende maten van mentale gezondheid. In de andere hoofdstukken zagen we dat dit ook geldt voor de specifieke groep met een gender anders dan man of vrouw.

Ook zijn LHBTQIA+ jongvolwassenen minder vaak gelukkig, minder weerbaar en vaker beperkt door psychische klachten. Daarnaast ervaren zij vaker prestatiedruk en hebben ze minder vaak vertrouwen in de toekomst.

Seksualiteit en risicogedrag

Bijna één op de tien jongvolwassenen (9%) had in het laatste halfjaar seks met meerdere verschillende personen en gebruikte daarbij soms of nooit een condoom of beflapje. Het hebben van verschillende sekspartners in combinatie met het niet altijd gebruiken van een condoom of beflapje is een risico voor SOA.

De meest gebruikte anticonceptiemethodes bij de laatste keer vaginale seks zijn:

• De pil (27%)

• Condoom (20%)

• Spiraaltje (12%)

5% gaf aan geen of alleen een onbetrouwbare methode van anticonceptie gebruikt te hebben tijdens de laatste keer dat zij vaginale seks hadden. Een voorbeeld van een onbetrouwbare methode van anticonceptie is voortijdig terugtrekken of het bijhouden van de cyclus.

Sense is een voorlichtingswebsite met betrouwbare informatie over relaties en seksualiteit voor jongvolwassenen. Ook kunnen jongvolwassenen hier contact leggen met een hulpverlener of een afspraak maken voor een spreekuur.

Financiële situatie

De financiële situatie kan veel invloed hebben op het welzijn en de mentale en fysieke gezondheid van jongvolwassenen.

Rondkomen

In 2022 gaf nog 31% aan moeite te hebben om alles te betalen wat moet.

Bijna een kwart van de jongvolwassenen (23%) heeft het idee weinig controle over geldzaken te hebben.

Schulden

Van de jongvolwassenen heeft 11% een schuld (studieschuld en hypotheek niet meegerekend). Ook heeft 30% een studieschuld. Ruim de helft (58%) van de jongvolwassenen met een studieschuld maakt zich hier zorgen over (17% van de totale groep jongvolwassenen).

Het Nibud (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) geeft advies over onder andere rondkomen, sparen en geldproblemen.

Achtergrond

De cijfers in deze rapportage zijn gestandaardiseerd naar GGD-regio, leeftijd (16-17 jaar, 18-20 jaar en 21-25 jaar) en gender (in twee groepen: mannen en vrouwen). Op deze manier geven de cijfers een zo representatief mogelijk beeld van alle jongvolwassenen op deze kenmerken. Voor de standaardisatie zijn mensen met een gender anders dan man of vrouw (landelijk 0,9%) willekeurig toegevoegd als man of vrouw. Dit is alleen gedaan voor het berekenen van standaardisatiefactoren en is niet gebruikt voor de cijfers uitgesplitst naar gender in deze rapportage. Zie Bijlage 1 Achtergrondkenmerken voor de ongewogen achtergrondkenmerken van deelnemers.

Het is mogelijk dat respondenten met een ongunstigere (mentale) gezondheid relatief vaker meededen. Ondanks de standaardisatie is de groep respondenten uit 2024 niet volledig gelijk aan de groep respondenten uit 2022. Verschillen in prevalentiecijfers tussen deze twee monitors zouden deels hierdoor kunnen komen. Houd hier rekening mee bij de interpretatie van de resultaten.

De volledige vragenlijst van de Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen 2024 is te vinden op monitorgezondheid.nl.

Contact

Deze rapportage is een uitgave van GGD GHOR Nederland in samenwerking met het RIVM.

Heeft u nog vragen over het onderzoek?

Neem dan contact op met Team Gezondheidsmonitors via [email protected].

Bijlage 1 Achtergrondkenmerken

Totaal	N=135.666
Gender
Man	40%
Vrouw	59%
Anders dan man of vrouw	1%
Leeftijd
16-17 jaar	22%
18-20 jaar	35%
21-25 jaar	44%
Hoogste opleiding (huidig of afgerond)
Basisonderwijs, vmbo, mbo-1	12%
Havo, vwo, mbo2-4	50%
Hbo, wo	38%
Volgt opleiding
Ja	69%
Nee	31%
Woonsituatie
Woont bij ouders/verzorgers	75%
Woont met anderen	18%
Woont alleen	6%
Woont anders	1%
Migratieachtergrond
Nederlandse herkomst	83%
Kind van migrant	5%
Migrant	12%