“Een samenwerking is altijd in ontwikkeling”

Een gemeente is verantwoordelijk voor de publieke gezondheid van haar bevolking.  Deze taak is (meestal) neergelegd bij de GGD. GGD’en zijn gemeenschappelijke regelingen en worden bestuurd door de wethouders van deelnemende gemeenten. In de regio Kennemerland werkt de GGD voor de inwoners van negen gemeenten, waaronder de gemeente Velsen. Wethouder Marianne Steijn (PvdA) en GGD Directeur Publieke Gezondheid Bert van de Velden vertellen over hun samenwerking en delen hun visie op informatievoorziening en datagestuurd werken.

Toen Marianne vier jaar geleden aantrad als wethouder van (onder andere) volksgezondheid, werd haar al snel duidelijk dat GGD Kennemerland een zeer belangrijke partner is voor de gemeente Velsen. ‘Als beleidsmaker kan ik niet zonder die expertise’, zegt ze. ‘De GGD levert waardevolle gegevens en adviseert hoe wij daarmee moeten omgaan. Het is essentieel om samen het gesprek te voeren over wat écht belangrijk is zodat we handen en voeten kunnen geven aan ons gezamenlijke doel, namelijk: de gezondheid van onze inwoners zo goed mogelijk borgen en daar waar het niet goed gaat, het goed krijgen.

Plezierig samenspel

‘Een samenwerking is altijd in ontwikkeling’, stelt Marianne. ‘Toen ik net begon, verwonderde ik me erover dat de GGD niet overal aan tafel zat. Soms miste ik een proactieve opstelling en meer daadkracht. Maar de afgelopen jaren heb ik ze daarin zien groeien. De GGD neemt een steeds sterkere positie in door zaken actief bij ons onder de aandacht te brengen, mee te denken en ongevraagd advies te geven. Dat zorgt ervoor dat ik een goede informatiepositie heb en kan fungeren als tegenhanger van het economisch belang in de regio. Onze samenwerking is in toenemende mate een samenspel en verloopt heel plezierig.’

Daadkrachtige houding

In de ogen van Bert speelde de COVID-19 crisis een rol bij die transitie. ‘Iedereen keek opeens massaal naar de GGD’en. Accurate, snelle en verantwoorde informatie- en datadeling was heel belangrijk voor de aanpak en de beleidsbepaling in de coronabestrijding. In hoog tempo werden we afhankelijker van elkaar. Ook het veranderende tijdsgewricht is van invloed. Veel informatie en onderzoeken zijn te googelen dus de buitenwereld kan bijna overal meekijken. Die neemt er vaak geen genoegen mee als onderzoekers een slag om de arm houden. Concluderen burgers en beleidsmakers dat het ergens ongezond is? Dan verwacht men dat de GGD daar wat aan doet. Zij vragen een zichtbaarder en daadkrachtiger houding van ons. Dat is wennen want hoe uitgesproken kunnen en mogen we zijn als GGD?’

Complexe opgaven

De regio Kennemerland heeft op Rotterdam-Rijnmond na het hoogste risicoprofiel van Nederland. De zeesluizen, de zware industrie, Schiphol, een dichte infrastructuur en de aanwezigheid van een groot aantrekkelijk natuurgebied, vormen complexe opgaven.

Huiverig voor data

Marianne was naar eigen zeggen lang huiverig voor data. ‘Kijk naar het Kinderopvangtoeslagschandaal en hoe fout het kan gaan als je alleen datagestuurd handelt. Je kunt data op een bepaalde manier inzetten en sturen. Dat kan een valkuil zijn en daarom moeten we heel zorgvuldig te werk gaan.’ Bert beaamt dat: ‘Naast de kwantitatieve kant van data, moeten we goed onderzoeken wat de cijfers betekenen zodat je een compleet beeld krijgt van een situatie.’ Inmiddels is Marianne om: ‘Ik zie in data een superbelangrijke informatiebron waarvoor we tijd, geld en menskracht beschikbaar moeten stellen.’ Dat is ook een appèl dat Bert wil doen: ‘Regio’s beschikken over heel veel data. Ze zijn alleen uiterst onmachtig om die data op een goede manier te verzamelen, te analyseren en te duiden. Kun je dat regionaal goed organiseren dan ontstaat er landelijk ook meer slagkracht.’

Databevlogen

De wethouder noemt de gemeente Velsen nog niet compleet datagedreven maar wel ‘databevlogen’ omdat het besef toeneemt dat data een signaalfunctie hebben, kunnen dienen als ‘bewijs’ en veel informatie verschaffen waarop de gemeente kan sturen en beleid kan maken. ‘We willen veel meer inzetten op preventie’, zegt Marianne. ‘Daarom wil ik graag weten of er ergens in Nederland data beschikbaar zijn die antwoorden geven op vragen als: wat levert preventief werken op? Helpen we de mensen echt? En komen we goed uit met onze budgetten? Maar ik vraag me af of we in Nederland überhaupt voldoende informatie delen met, en leren van andere regio’s en gemeenten.’

Gezamenlijke ambities en leren van elkaar

In dit milieubelaste gebied zijn de negen gemeenten en de GGD in ieder geval volledig op elkaar aangewezen, aldus Bert. ‘Ik merk soms dat bestuurders alleen over hun eigen gemeente praten, terwijl gezondheid en milieu geen grenzen kennen. Het zijn wij-vraagstukken. De gemeenten in Kennemerland zouden hun ambities voor de toekomst meer in gezamenlijkheid moeten bepalen en afspreken welke inspanningen ze daarvoor moeten leveren.’ ‘We hebben elkaar echt nodig’, zegt ook Marianne tot slot. ‘Vanaf 2023 treedt de nieuwe Omgevingswet in werking. Daar hoort één rijksvisie op de leefomgeving bij, de Nationale Omgevingsvisie. Gezondheid is daarin een ontzettend belangrijke pijler. Ik pleit dan ook vol overtuiging voor een goede informatie-uitwisseling, want van elkaar leren is ontzettend belangrijk.’