Voorlichting in buurthuizen en moskeëen

In Amsterdam Nieuw-West is de vaccinatiegraad onder jongeren laag. Jeugdartsen Salem Zeggay en Mimouna Akhmouch en jeugdverpleegkundige Aïcha Karimi proberen al jaren om jongeren en hun ouders op een meer persoonlijke manier te benaderen. Maar ja, waar vind je de tijd? Uitgerekend corona bood uitkomst.  

Hoe zorg je ervoor dat meer jongeren zich laten vaccineren? Over die vraag buigen ze zich in Amsterdam Nieuw-West al een aantal jaar. “Zodra we met jongeren of hun ouders in gesprek komen, merken we dat er veel vooroordelen en misverstanden leven,” zegt jeugdarts Salem Zeggay.

Taboe en angst

In Amsterdam Nieuw-West wonen veel mensen met een migratieachtergrond. “Voor deze mensen is het lastig om aan fact checking te doen,” vervolgt Zeggay. “Ze weten niet wat ze nou wel en niet moeten geloven. En soms spreken ze ook de taal niet goed genoeg.” Bij de hpv-vaccinatie wordt vaak de link met seksualiteit gelegd. “Het idee heerst dat deze vaccinatie bestemd is voor seksueel actieve kinderen,” weet jeugdarts Mimouna Akhmouch.  “Daardoor is het voor sommige ouders een taboe om erover te praten.” Daarnaast spelen de angst voor bijwerkingen een rol. “Of het gevoel dat hun kinderen worden gebruikt als proefkonijn,” zegt jeugdverpleegkundige Aïcha Karimi. Akhmouch: “Wij moeten vaak uitleggen dat hpv en meningokokken al gevestigde vaccinaties zijn.”

In gesprek gaan

“Op school doet niemand het, mijn vrienden doen het ook niet, dus waarom zou ik mezelf laten vaccineren? Dat is wat wij vaak te horen krijgen,” zegt Zeggay. “Of ouders die zeggen: ik wil het wel, maar mijn dochter wil het niet,” vult Akhmouch aan. “Die meiden beïnvloeden elkaar. Eén wil het niet, en opeens willen ze het allemaal niet.” De traditionele manier van voorlichten sluit niet aan bij deze groep volgens Akhmouch. “Wij verwijzen naar de website van het RIVM, maar zij krijgen andere ideeën van andere kanalen. Het is niet zo zeer dat ze tegen vaccineren zijn, want als je met deze mensen in gesprek gaat en ze uitlegt dat hun vooroordelen niet waar zijn, dan staat een groot deel er wel voor open. Met de feiten kom je verder.”

De ervaring leert dan ook dat een rechtstreekse benadering het beste werkt. “Dan kun je voorlichten op een manier die bij die persoon past, soms zelfs in iemands eigen taal,” vertelt Akhmouch. “We zien vaak dat mensen dan toch van gedachten veranderen.” In gesprek gaan werkt dus, maar die gelegenheid creëren is nog niet zo gemakkelijk, merkt het team.

Meer ruimte door corona

Een meer op maat gesneden, persoonlijke manier van voorlichten kost veel tijd. En laat nu uitgerekend corona daar het afgelopen jaar uitkomst voor hebben geboden. Karimi: “Door de lockdown waren de scholen dicht. Tegelijkertijd werd corona een belangrijk onderwerp. Er was veel onzekerheid en angst onder de bevolking. Wijkorganisaties, buurthuizen en jongerenwerkers hebben ons benaderd om voorlichting te geven over corona en vaccinaties. Dit zijn we vanaf januari gaan doen. Nu werden we gevraagd om te komen, in plaats van dat we op pad moesten om de mensen te vinden. En we hadden ook de ruimte om te komen omdat de scholen dicht waren en ons werk daar stil lag.”

Veilige setting

“In buurtcentra en bij jongerenwerkers voelen deze jongeren zich al veilig,” vertelt Zeggay. “Het is vaak een heel gezellige setting. De groep moet niet te groot zijn, want groepsdruk onder pubers is een gegeven. Hoe groter de groep, hoe stiller ze worden.” Het team kon ook voorlichting geven over de andere vaccinaties voor pubers, zoals hpv. “Daar vroegen ze zelf om,” zegt Karimi. “Dat maakt dat je echt de aandacht hebt. Als de vraag vanuit de jongeren komt, kun je veel meer bereiken.”

Eigen achtergrond

Karimi vertelt dat zij en haar collega’s door hun eigen achtergrond (Marokkaans en Eritrees) ook nog eens een soort rolmodel voor deze groep zijn. “We kunnen zelfs voorlichting geven in het Marokkaans, het Arabisch of het Tigrinya als dat nodig is. “Dan kun je veel beter werken met nuances, met voorbeelden, met gezegden, zegt Zeggay. “Waardoor je het onderwerp ook wat luchtiger kunt houden. En daardoor krijg je meer aansluiting.” Akhmouch: “Je weet vanuit je kennis over de cultuur ook hoe gevoelig bepaalde onderwerpen zijn, en wat het beste werkt om het bespreekbaar te maken.” Ze benadrukt dat dit ook met een andere achtergrond prima te doen is. “Zo lang je je maar verdiept in de cultuur, en dit laat zien in het gesprek. Zodat de ander merkt: je begrijpt me, en je accepteert in wat ik denk en voel.”

Belangrijke investering

Nu de scholen weer open zijn, wordt de uitdaging om deze manier van voorlichten vast te houden weer groter. Zeggay werkt sinds kort in een ander team. “Mijn meewerkend coördinator wil dit ook in Oost, dus ik heb daar hier ook tijd voor gekregen. Hopelijk verspreidt het zich over heel Amsterdam.” “Mimouna en ik doen dit werk nu in overuren,” vertelt Karimi. “Dat doe ik echt met plezier, en ik wil het ook blijven doen. Voor sommige mensen is dit gewoon de juiste manier; we kunnen ze de aandacht bieden die ze nodig hebben. Het kost veel energie, naast tijd en geld, maar het is een belangrijke investering.”

De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) van de GGD Amsterdam is er voor alle (ongeboren) kinderen, jongeren tot 23 jaar en hun ouder(s) /verzorger(s) in Amsterdam en Amstelland. JGZ volgt preventief de groei en fysieke en sociale ontwikkeling van jeugdigen, en voert het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) uit. Ouders, jeugdigen en professionals kunnen bij JGZ terecht voor voorlichting, informatie en advies over opgroeien en opvoeden. In Amsterdam werkt JGZ vanuit 23 Ouder- en Kindteams, in regio Amstelland vanuit 5 JGZ-locaties.