OnderwerpenKernwaarde Gezond binnenklimaat

Kernwaarde Gezond binnenklimaat

Kernwaarde Gezond binnenklimaat

Navigatie

Mensen zijn veel in gebouwen en circa 70% van de tijd in hun eigen woning. Daarom is het voor iedereen belangrijk dat het binnenklimaat prettig en gezond is. Hetzelfde geldt voor gebouwen zoals scholen, kinderdagverblijven, verpleeg- en verzorgingshuizen. Door zorg te dragen voor een prettige temperatuur en luchtvochtigheid, voldoende rust in het gebouw en een goede binnenluchtkwaliteit, kunnen gezondheidsklachten die samenhangen met het gebouw worden voorkomen.

Het gaat om klachten als vermoeidheid, hoofdpijn, sufheid en slaperigheid. Ook irritatie van ogen, neus en keel treedt op. Systemen voor ventilatie, verwarming en zonwering moeten eenvoudig te bedienen en onderhouden zijn. Schadelijke stoffen zoals koolmonoxide en asbest horen niet in een gezond gebouw. In een prettig gebouw kan men zich bovendien ontspannen en tot rust komen. Daarbij helpt een aangename zijde.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Goede ventilatie in woningen

In veel gebouwen is de binnenlucht vuiler dan de buitenlucht. Daarom is een goede luchtverversing nodig. Door energiezuinig bouwen neemt de natuurlijke luchtcirculatie van woningen toe. Daardoor worden ventilatievoorzieningen en ventilatiegedrag steeds belangrijker voor de kwaliteit van het binnenmilieu. Gebrekkige ventilatie kan komen door het ontbreken van geschikte voorzieningen of door het onjuist gebruik ervan door bewoners. Het is dan ook van essentieel belang om de binnenluchtkwaliteit gezond te houden door middel van voldoende te blijven ventileren

Gemeenten mogen hogere (kwaliteits) ambities stellen dan het Bouwbesluit (BBL), als deze samen met eigenaren (onder andere woningcorporaties) en/of ontwikkelaars worden ingevuld. Strengere eisen afdwingen kan niet.

Advies 1: Bied permanent bruikbare, goed regelbare, eenvoudig te bedienen en inbraakveilige ventilatievoorzieningen in iedere verblijfsruimte van een woning met een minimale basisventilatie van 0,5 dm3/sec/m2.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen

Advies 2: Zorg ervoor dat in iedere woning ramen open kunnen (om te luchten).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen

Advies 3: Houd onder tussendeuren minimaal 2 cm ruimte voor voldoende ventilatie.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid

Advies 4: Kies voor mechanische ventilatie die weinig geluid produceert, ook in de hoogste stand, en dat de mechanische ventilatie per vertrek regelbaar is, met een extra bedieningsknop in de badkamer.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen, Handreiking verduurzaming en gezondheid

Advies 5: Maak ventilatieroosters en filters regelmatig schoon. Neem schoonmaak hiervan mee in planmatig onderhoud of een schoonmaakrooster, of sluit een onderhoudscontract af voor het ventilatiesysteem.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid

Advies 6: Zorg dat de toevoer van verse lucht altijd volledig rechtstreeks van buiten plaatsvindt, in plaats van tot 50% via andere gebruiksruimte zoals in het Bouwbesluit wordt genoemd.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen

Advies 7: Pas voor alle ruimtes (inclusief bijvoorbeeld de zolder) de woningeisen toe. Maak geen gebruik van de ‘onbenoemde-ruimte’- regel.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen

Advies 8: Houd rekening met een gezond binnenmilieu tijdens de energietransitie. De gevraagde snelle toename van de woningvoorraad met bijbehorende infrastructuur en voorzieningen zet extra druk op de benodigde (energie)transitie naar een duurzame gebouwde omgeving. Gezondheid en welzijn zijn belangrijke principes voor de transformatie naar duurzame en energie neutrale woningen.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Goede ventilatie in scholen en gebouwen

Ook in schoolgebouwen en andere openbare gebouwen is het van belang om voldoende en prettige ventilatie te hebben. Voor schoolgebouwen is er de Gezonde School aanpak om structureel aan gezondheid te werken. Deze aanpak draait onder andere om educatie en de fysieke en sociale omgeving. Een gezonde school hangt samen met betere schoolprestaties.

Advies 1: Bied mogelijkheden voor een permanente luchtverversing, ook in de wintermaanden. Dit betekent dat roosters en/of ramen open zijn, liefst in meerdere gevels.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Checklist binnenmilieu gezonde school

Advies 2: Zorg in elke ruimte of lokaal voor goed regelbare en gemakkelijk te bedienen ventilatievoorzieningen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Checklist binnenmilieu gezonde school

Advies 3: Maak ventilatieroosters en filters regelmatig schoon. Neem schoonmaak hiervan mee in planmatig onderhoud of een schoonmaakrooster, of sluit een onderhoudscontract af voor het ventilatiesysteem.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Checklist binnenmilieu gezonde school

Advies 4: Zorg voor voldoende mogelijkheden om in de zomer een woning of gebouw ’s nachts goed af te koelen (zomernachtventilatie). Zorg hierbij wel voor inbraakveilige voorzieningen.
Advies 5: Wees alert bij aanschaf van apparatuur/machines (zoals kopieerapparaten, printers en/of apparatuur en machines voor praktijkonderwijs) op de uitstoot van stoffen. Zorg afhankelijk van de te verwachten uitstoot voor passende maatregelen. Volg hierbij richtlijnen die worden gehanteerd binnen de bedrijfsgezondheidszorg.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Houd wegen op afstand

Gezondheidsrisico’s van omwonenden nemen toe naarmate de afstand tot de weg kleiner is, ook wanneer de luchtkwaliteit daar aan de Europese grenswaarden voldoet. Woningen en voorzieningen waar kinderen, ouderen of mensen met een zwakke gezondheid langdurig verblijven moeten daarom op ruime afstand van drukke wegen worden gerealiseerd.

Zie voor maatregelen de kernwaarde “Wonen en druk verkeer”.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Opwarming gebouwen in zomer

De binnentemperatuur van een gebouw wordt beïnvloed door aspecten van het gebouw (isolatie, zonwering, ligging ten opzichte van de zon, aantal ramen) en door het gedrag van gebruikers (openen/sluiten ramen, gebruik zonwering). Gezondheidseffecten van warm weer lopen uiteen van klachten als vermoeidheid en hoofdpijn tot ernstige ademhalingsproblemen en hartfalen. Dit kan leiden tot ziekenhuisopname en sterfte. Vooral ouderen en mensen met een chronische aandoening lopen een verhoogd risico op gezondheidseffecten door warm weer.

Advies 1: Neem regels op in omgevingsplan voor warmtewerend en verkoelend inrichten van gevels.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking decentraal regelgeving klimaatadaptief bouwen en inrichten

Advies 2: Houd de binnentemperatuur koel, bij voorkeur zonder gebruik te maken van actieve koelsystemen die veel energie gebruiken Maak onder meer gebruik van zonwering, ventilatie en groen (zie hieronder).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Factsheets koudetechnieken

Advies 3: Zorg voor voldoende en goed bruikbare voorzieningen voor zonwering. Het gebruik van zonwering mag de te openen ramen niet belemmeren.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen, GGD richtlijn zomerse omstandigheden

Advies 4: Zorg voor voldoende mogelijkheden om in de zomer een woning of gebouw ’s nachts goed af te koelen (zomernachtventilatie). Zorg hierbij wel voor inbraakveilige voorzieningen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen, GGD richtlijn zomerse omstandigheden

Advies 5: Leg schaduwgevend groen aan, zowel op de grond als tegen gevels, om de temperatuur in de woning te verlagen. Dit draagt ook bij aan een klimaatbestendige buurt. Denk hierbij aan allergeenarme beplanting, voorkomen van stilstaand water.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Toolbox klimaatbestendige stad, Handreiking decentrale regelgeving klimaatadaptief bouwen en inrichten, Gezond Ontwerp, Thema groen en water

Advies 6: Zorg dat balansventilatiesystemen tenminste beschikken over een bypass om bij oplopende temperaturen de warmtewisselaar te vermijden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie woningen

Advies 7: Voorkom dat buren extra warmte krijgen van de airco door de warme lucht niet uit te blazen dichtbij ramen en ventilatieopeningen.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Gebouwen mooi en comfortabel

Een gelijkmatige en constante verwarming in een gebouw is belangrijk voor comfort. Bovendien helpt een gelijkmatige verwarming, met goede ventilatie, om hoge luchtvochtigheid en condensatie binnen tegen te gaan. Daardoor krijgen schimmels minder kans (bron: GGD richtlijn winterse omstandigheden). Door een gebouw mooi, prettig en comfortabel vorm te geven, met en voor de mensen, draagt het bij aan sociaal maatschappelijk participeren, kwaliteit van leven, mentaal welbevinden en zingeving.

Advies 1: Zorg dat iedere verblijfsruimte in de woning verwarming heeft die per ruimte te regelen is met een eenvoudig te bedienen thermostaat.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn winterse omstandigheden

Advies 2: Voorkom tocht in huis door naden en kieren dicht te maken met tocht strips en kit bij ramen, deuren, brievenbus en kruipruimte. Zorg wel voor voldoende ventilatiemogelijkheden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid

Advies 3: Zorg dat woningen volledig geïsoleerd worden. Bij gedeeltelijke isolatie treedt stralingsasymmetrie op met als gevolg thermisch discomfort.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid

Advies 4: Voorkom koudeval. Zie de adviezen in de handreiking verduurzaming en gezondheid, zoals het aanpassen van de woninginrichting (bank niet onder raam), of ventilatieroosters op meer dan 1,8 meter hoogte.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid

Terug naar het kernwaarden overzicht

Beperk emissies

In de binnenlucht van woningen kunnen stoffen voorkomen die afkomstig zijn van bouw- en woninginrichtingsmaterialen en installaties. Hierbij kan worden gedacht aan bijvoorbeeld roken, vluchtige stoffen uit vloer- en wandbekleding, asbest in bouwmateriaal, koolmonoxide uit CV-installaties en radon uit baksteen en beton. Blootstelling van de mens aan deze stoffen kan leiden tot diverse gezondheidseffecten, waaronder geurhinder en irritatie van ogen en luchtwegen.

Advies 1: Pas bouw- en afwerkingsmaterialen toe met een lage emissie van stoffen.

Advies 2: Voorkom emissie van rookgassen in de woning: geen gaskachel, open CV, geiser, houtkachel of open haard. Stadsverwarming of een gesloten CV-systeem en elektrisch koken hebben de voorkeur.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 3: Zorg voor een afzuigsysteem in de keuken om geurtjes en verbrandingsgassen (bij koken op gas) te verwijderen. Gebruik de afzuiging op de hoogste stand tijdens het koken.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn ventilatie

Advies 4: Voorkom dat overgestapt wordt op houtverbranding (inclusief pelletkachels of andere biomassa-installaties) in woningen en andere gebouwen in wijken die aardgasvrij worden.

Advies 5: Inventariseer woningen en gebouwen ouder dan 1993 op de aanwezigheid van asbest. Saneer toepassingen die een risico vormen voor de gezondheid (bijvoorbeeld board met niet-hechtgebonden asbest). Stel voor andere toepassingen een asbestbeheersplan op. Informeer bewoners en andere betrokkenen hierover.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn asbest in woningen

Advies 6: Voorkom het vrijkomen van koolmonoxide uit CV-installaties en andere gasgestookte toestellen. Zorg voor goede koolmonoxidemelders.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn koolmonoxide

Advies 7: Verwijder kwikhoudende producten, zoals thermometers, barometers en bloeddrukmeters, uit gebouwen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn kwik

Advies 8: Voorkom doordringen van stoffen uit activiteiten in aangrenzende panden, bijvoorbeeld via luchtaanvoer of via scheidingsconstructies.
Advies 9: Bekijk zorgvuldig de plek van de aanvoer van lucht wanneer ventilatiesystemen worden geplaatst.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Zorg voor rust

Geluid heeft nadelige effecten op de gezondheid, dus het is belangrijk om in huis de blootstelling aan geluid te verminderen. Daarnaast is stilte van belang om te ‘ontstressen’. Stil betekent niet dat er geen geluid is, maar wel dat er prettige en/of aangename geluiden hoorbaar zijn. Mensen vinden natuurlijke geluiden meestal het prettigst.

Muziekinstallaties, tv, lopen, deuren, sanitair, huisdieren en huishoudelijke apparaten kunnen allemaal bronnen van geluidsoverlast van buren zijn. Soms zijn fysieke maatregelen mogelijk, in andere gevallen moeten afspraken gemaakt worden met buren om hinder en overlast te beperken en voorkomen.

Advies 1: Naast isolatie is het belangrijk dat er voldoende en bruikbare ventilatiemogelijkheden in de woning aanwezig zijn en dat de geluidproductie van eventuele mechanische ventilatiesystemen of klimaatsystemen niet hoger is dan:
– 25 dB(A) in de slaapkamer
– 30 dB(A) in woonkamer, tuin of balkon.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn omgevingsgeluid, GGD richtlijn ventilatie woningen, GGD reactie wijziging regeling bouwbesluit 2012

Advies 2: Houd bij de indeling van een pand rekening met de gebruiksfuncties van buren, maak bijvoorbeeld woonkamer en gang naburig in plaats van gespiegelde rijtjeswoningen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn geluid

Advies 3: Zorg bij appartementengebouwen voor een goede ontkoppeling van de leidingschachten en van liftinstallaties en zorg voor goede geluidisolatie tussen woningen.

Advies 4: Voorkom geluidoverlast van warmtepompen en airco’s bij de buren. Installeer stille warmtepompen en airco’s op een voor iedereen zo gunstig mogelijke plek.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Handreiking verduurzaming en gezondheid, GGD reactie wijziging regeling bouwbesluit 2012

Advies 4: Ga bij burenoverlast in een vroeg stadium in gesprek met elkaar en schakel eventueel buurtbemiddeling in.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Juridisch loket, CCV– buurtbemiddeling

Terug naar het kernwaarden overzicht

Stimuleer prettig en gezond wonen

Bewoners en gebruikers hebben zelf invloed op de kwaliteit van de binnenlucht, bijvoorbeeld door goed te ventileren en niet te roken. Ook goede schoonmaak helpt daarbij. Stimuleer bewoners en gebruikers in het juist gebruiken en onderhouden van de ventilatiesystemen. Dit vraagt soms om gedragsverandering. De GGD’en hebben veel kennis van en ervaring met gedragsveranderingsprogramma’s en kunnen overheid of initiatiefnemer hierbij ondersteunen.

Advies 1: Voer als school een lesaanbod en activiteiten uit over het onderwerp ‘frisse klas’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gezonde School

Advies 2: Denk aan mogelijkheden om gebouwen beweegvriendelijk te bouwen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Alles over sport- gebouwen inrichten, Alles over sport- ontwerpprincipes plinten, Alles over sport- straten en plinten

Advies 3: Stimuleer een schone en frisse school. Organiseer bijvoorbeeld een S.O.P-dag.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Schoon onderwijs project, Frisse klas

Advies 4: Maak bewoners bewust van de eigen rol in het voorkomen van woonoverlast. Bijvoorbeeld door de campagne: Goede buren, betere buurten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CCV – campagne goede buren

Advies 5: Maak goede afspraken tussen eigenaren en gebruikers van gebouwen over schoonmaak en onderhoud van installaties waaronder ventilatiesystemen. Zorg voor goede voorlichting van eigenaren aan gebruikers over gebruik van installaties.
Advies 6: Combineer programma’s/acties over verduurzamen van woningen met het geven van informatie over gezondheidsrisico’s die kunnen voorkomen of kunnen ontstaan bij verduurzamen van woningen.
Advies 7: Combineer subsidieprogramma’s op verduurzamen van woningen met acties om gezondheid te verbeteren bijvoorbeeld meer subsidie op zonnepanelen als er een open haard in de woning is of wanneer deze wordt weggehaald.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Ventileer gemeentelijke gebouwen

In de eigen organisatie (GGD’en, gemeenten, andere overheid) zijn er ook keuzes die te maken hebben met het bieden van een prettig en gezond gebouw. Practice what you preach en geef het goede voorbeeld!

Advies 1: Draag zorg voor prettige en gezonde gemeentelijke gebouwen en voorzieningen inclusief onder andere een prettige binnenklimaat (waaronder temperatuur), voorkomen van hinderlijk geluid en dergelijke. Zet de risico-inventarisatie en evaluatie in om inzicht te krijgen in eventuele knelpunten.

Advies 2: Zorg voor een koele binnentemperatuur, zoveel mogelijk zonder gebruik van energie gebruikende koeling. Dus kijk eerst naar gebruik van buitenzonwering, ventilatie, schaduwgevend groen en dergelijke.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Factsheets koude technieken

Terug naar het kernwaarden overzicht

Bevorder participatie

Infrastructuur en voorzieningen worden alleen goed gebruikt als deze aansluiten op de behoeften van gebruikers. Dat kan door middel van een goed proces met burgerparticipatie. Burgerparticipatie betekent dat bewoners actief meedoen bij de planning, ontwikkeling, uitvoering, beheer en/of evaluatie van beleid, infrastructuur en voorzieningen. Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen en zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel komen.

Participatie is gebaseerd op vertrouwen, zowel van professionals in burgers als omgekeerd. Er zijn verschillende niveaus van participatie mogelijk, van informeren, raadplegen en adviseren tot coproduceren of meebeslissen. Het doel van het inzetten van de bewonersparticipatie bepaalt mede de methode die gebruikt wordt en de te betrekken bewoners(groepen). Participatie is altijd maatwerk.

Advies 1: Heb aandacht voor representativiteit en afspiegeling van de burgers die het aangaat en zij die meedoen in het participatieproces.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Pharos

Advies 2: Maak vooraf afspraken met elkaar over het doel van participatie en de bijbehorende randvoorwaarden. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie, Loket gezond leven

Advies 3: Bepaal de geschikte methode(s) van bewonersparticipatie. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie

Terug naar het kernwaarden overzicht