GGD’en inspireren gemeenten bij aanpak rookvrije omgeving

Een rookvrije generatie in 2040: het is de mooie, landelijke ambitie uit het Nationaal Preventieakkoord die steeds vastere vormen aanneemt. Per 1 juli zijn rookruimtes in overheids- en openbare gebouwen verboden. GGD’en dragen bij door gemeenten te adviseren en ondersteunen bij het rookvrij maken van hun openbare ruimtes. En met succes. Bordjes verrijzen in speeltuinen en op schoolpleinen, sportverenigingen haken aan. Zowel GGD’en als gemeenten vinden bovendien ‘practice what you preach’ en geven zélf het goede voorbeeld. “Al meer dan de helft van onze GGD-kantoren is 100% rookvrij.”

Hoe kun je adviserend, inspirerend en motiverend zijn als je zelf niet het goede voorbeeld geeft? Dat is onmogelijk, vindt Christien Pieterse. “Wil je gemeenten meekrijgen, dan moet je eerst binnenshuis je zaakjes op orde hebben,” vindt ze. Christien is Coördinator Rookvrije Generatie bij GGD Noord- en Oost-Gelderland. “We zijn al een heel eind op weg,” vertelt ze. “Inpandige rookruimtes zijn er op onze hoofdlocatie überhaupt niet. Over rookpauzes maakten we heldere afspraken: prima, maar in je eigen tijd, uit het zicht en liefst al wandelend. Onze rookvrije ambitie wordt opgenomen in het personeelshandboek en verwerkt op intranet. En ook op onze website en in vacatureteksten laten we zien hoe we erover denken.” Christien onderzoekt nog wat de rol van de bedrijfsarts kan zijn bij stoppen met roken. En hoe de GGD kan aanhaken bij de Rookvrijloterij van het RIVM en inhaken op Stoptober.

Grootste wens

De grootste uitdaging ziet Christien in het rookvrij krijgen van het buitenterrein. “We delen ons terrein met een aantal andere instanties. Dat betekent dat we met deze buren overleggen wat er mogelijk en wenselijk is. Borden bij de toegangen? Peukendovers? Handhaving door huismeesters? Er zijn allerlei opties maar we moeten ons er allemaal goed bij voelen. Het rookvrij krijgen van het terrein is niet alleen de grootste uitdaging maar ook mijn diepste wens. Het is dé plek om de buitenwereld te laten zien wat we doen én om te inspireren en motiveren.”

Acht gemeenten werken samen

Christien werkt bij GGD Noord- en Oost-Gelderland met acht gemeenten aan een rookvrije generatie. Een daarvan is de gemeente Lochem, waar Diane Klok Junior Beleidsadviseur Sociaal Domein is. “We werken samen met de zeven andere gemeenten in onze sub-regio om openbare locaties rookvrij te krijgen,” vertelt Diane. “Iedereen is het erover eens dat er mooie ideeën en producten bestaan maar dat we daar nog te weinig mee doen.” Gemeente Lochem pakte stevig door en met resultaat.  “Begin juni heeft de wethouder het eerste rookvrij-bordje opgehangen in een speeltuin. En we zijn druk bezig met het inventariseren van het animo onder sportverenigingen.”

Positieve communicatie

Stapsgewijs bereiken ze in gemeente Lochem dus heel veel in de openbare ruimte. Maar vraag Diane waar ze het meest trots op is en ze noemt iets wat nog dichter bij huis ligt. “Iedereen ziet het laaghangend fruit: speeltuinen rookvrij, schoolpleinen rookvrij, dat soort mooie en logische inkoppers. Toen de GGD zei ‘kijk ook eens naar je eigen organisatie’ werden onze ogen geopend. Natuurlijk is daar ook winst te behalen. Ons gemeentehuis en het buitenterrein zijn  sinds vorig jaar rookvrij. De medewerkers zijn enthousiast en trots. We hebben gemerkt dat het werkt als je een positieve boodschap brengt. Dus niet ‘Verboden te roken maar bijvoorbeeld ‘We werken hier een aan rookvrije generatie, doe je mee?’.”

Best practices delen

“De GGD adviseert ons over de aanpak, zowel als het gaat om het creëren van een rookvrije gemeente als het rookvrij maken van onze eigen organisatie,” vervolgt Diane. “Dankzij hun verbindende kracht worden best practices uitgewisseld tussen gemeenten en hoeven we vaak het wiel niet opnieuw uit te vinden. Zo stuurde Christien ons een al bestaand lijstje met vragen die we konden gebruiken bij het realiseren van de eerste rookvrije speeltuin.

Veel stappen

Christien: “Terwijl de ene gemeente bezig is met speeltuinen, verkent de andere gemeente de mogelijkheden rondom schoolpleinen en verdiept de volgende zich in sportverenigingen. Zo vullen ze elkaar heel goed aan. Gemeente Lochem zet meerdere stappen tegelijk. Ik denk dat het helpt dat er bij deze gemeente veel in handen ligt van uitvoerende krachten zoals Diane. En de lijnen binnen de gemeente zijn kort; men weet elkaar te vinden en dat werpt zijn vruchten af.”

Over de rol van de GGD zegt ze tot slot: “Elke gemeente is natuurlijk zelf verantwoordelijk voor de gewenste stappen maar als men bij mij aangeeft wat de plannen zijn dan probeer ik de gemeente daaraan te houden.” Diane vult aan: “Dat werkt heel fijn. De GGD helpt ons te kijken waar we staan en waar we naartoe willen. Christien geeft vaak nèt dat zetje dat ons op weg helpt én in beweging houdt.”

6 tips

1. een rookvrije gemeente begint bij jezelf
2. bundel je krachten en deel ervaringen met andere gemeenten
3. creëer persmomenten zoals het plaatsen van een eerste bordje door de wethouder
4. geef zelf het goede voorbeeld en maak je gemeentekantoor rookvrij
5. creëer draagvlak onder burgers en medewerkers door positieve communicatie
6. haak aan bij bestaande initiatieven zoals Rookvrijloterij en Stoptober

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vroeg GGD GHOR Nederland in 2019 het Ondersteuningstraject Rookvrije Omgeving in te richten. Vanuit dit traject stelt GGD GHOR Nederland geld beschikbaar. GGD’en die gemeenten willen helpen bij activiteiten om rookvrij te worden, hebben hiervoor geld kunnen aanvragen. GGD GHOR Nederland ondersteunt GGD’en tijdens het traject van aanvraag en in de uitvoering onder andere door kennis te delen, partijen te verbinden en door actief te zijn in landelijke netwerken.