OnderwerpenKernwaarde Actief vervoer

Kernwaarde Actief vervoer

Kernwaarde Actief vervoer

Navigatie

Lopen of fietsen in plaats van met auto of OV is gezonder, beter voor de omgeving en beter voor het klimaat. Dit moet centraal uitgangspunt zijn in beleid en ontwerp. Door voor dagelijkse verplaatsingen, naar werk, school en winkel, te fietsen en lopen kan iedereen voldoen aan de nationale beweegnorm. Hierbij is het nodig oog te hebben voor de behoeften van kwetsbare groepen zoals ouderen, kinderen en mensen die niet goed ter been zijn.

Voor langere afstanden kan dit in combinatie met OV. Actief vervoer maakt fitter en voorkomt onder meer overgewicht en stressgerelateerde klachten. Uitstoot en lawaai van gemotoriseerd verkeer wordt voorkomen met daardoor minder hinder, hart- en vaatziekten, luchtwegaandoeningen en longkanker. Actief vervoer heeft geen negatieve invloed op het klimaat. Niet parkeren op straat en minder auto’s geven bovendien ruimte voor een aangename leefomgeving.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Zorg voor wandel- en fietsnetwerk

De juiste infrastructuur biedt voetgangers én fietsers een veilige, comfortabele route die actief vervoer de aantrekkelijkste keuze maakt. Dat betekent ruimte en prioriteit voor voetganger en fietser. Voor voetgangers is daarnaast vooral een korte route van belang, voor fietsers een snelle. De juiste fietsinfrastructuur biedt verder voorzieningen bij aankomst en/of vertrek.

Advies 1: Verleid bewoners (onbewust) tot lopen. Belangrijke criteria hierbij zijn beleving van nabijheid, comfort en verrijking. Het College van Rijksadviseurs heeft dit uitgewerkt in diverse ontwerpmogelijkheden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet; verleidenomtelopen.nl, STOMP, Kenniscentrum Sport en Bewegen BVO-scan, model en e-book

Advies 2: Geef fietsers en voetgangers (letterlijk) de ruimte op straat, denk (ook) aan concepten als ‘shared space’ of ‘fietsstraat auto te gast’. Doorgaande autoroutes met vrachtverkeer vragen wel om een duidelijke plek op de weg voor langzaam verkeer.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Tour de Force 2020/2021, Amsterdamse beweeglogica, CRA te voet, Recht van de Snelste

Advies 3: Doorgaande routes voor gemotoriseerd verkeer gaan om wijken of kernen heen, niet er doorheen (zie Kernwaarden Woonomgeving).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 4: Introduceer een maximum snelheid van 30 km/u in de stad.

Advies 5: Geef fietsers binnen de bebouwde kom voorrang op de auto.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets

Advies 6: Kies voor (bromfietsvrije) vrijliggende fietspaden in plaats van fietsstroken, uit oogpunt van verkeersveiligheid en gezondere lucht voor de fietser.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 7: Maak kruisingen vriendelijk voor wandelaars en fietsers.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 8: Maak loop- en fietsroutes gemakkelijk vindbaar.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 9: Maak fiets- en wandelroutes voor iedereen veilig, zowel fysiek (bijvoorbeeld verkeersveilig) als sociaal (bijvoorbeeld goed verlicht).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, CRA te voet, SWOV Voetgangersveiligheid, ANWB

Advies 10: Zorg voor complete, veilige en comfortabele netwerken die wonen en voorzieningen goed verbinden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, CRA te voet

Advies 11: Zorg voor voldoende, goede en veilige fietsenstallingen nabij voorzieningen, waaronder OV, en bij woningen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Tour de Force 2020/2021

Advies 12: Houd rekening met doelgroepen: kindvriendelijk nabij scholen en speeltuinen, vriendelijk voor ouderen nabij een verzorgingshuis.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, CRA te voet

Advies 13: Stel verblijfskwaliteit en beleving voorop: de aantrekkingskracht van lopen zit niet in snelheid of tijd, maar in de kwaliteit en toegevoegde waarde van de wandeling.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet, Ruimte voor lopen

Advies 14: Zorg voor een fijnmazig voetgangersnetwerk met voldoende afwisseling (verschillende momenten en activiteiten maken andere routes aantrekkelijk).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet

Advies 15: Houd in het ontwerp van doorgaande of drukke fietsroutes rekening met fietsers die een veel hogere snelheid hebben (zoals speed pedelac, wielrenner, getrainde forens) dan de gemiddelde fietser.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets, Tour de Force 2020/2021, ANWB

Advies 16: Fietsen en lopen zijn de meest gebruikte vormen van voor- en natransport van het OV. Maak goede koppelingen met het OV- netwerk (zie Kernwaarde Mobiliteit) en bied ook goede fietsvoorzieningen nabij haltes en stations.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Tour de Force 2020

Advies 17: Zet in op het gebruik van de OV-fiets aan de woonzijde van de woon-werk rit (bijvoorbeeld pilot Wisselfiets station Amsterdam Zuid).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets

Advies 18: Creëer Bike&Walk faciliteiten aan de rand van drukke gebieden zoals stadscentra.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets

Advies 19: Maak straten en wandelgebieden in stadscentra fietsluw of fietsvrij.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets

Advies 20: Creëer Park&Bike mobiliteitshubs.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets

Terug naar het kernwaarden overzicht

Prioriteer voetgangers en fietsers

Mobiliteitsbeleid gaat over onder andere bereikbaarheid, een goed vestigingsklimaat, leefbaarheid, en is daarmee belangrijk voor ondernemers, bewoners en bezoekers van een kern of wijk. Mobiliteitsbeleid gaat vaak over vraagstukken waar gezondheid meestal niet direct doel of aanleiding is, maar die wel essentieel zijn voor een gezonde, actieve mobiliteit. Help overheden de gezondheidsbaten van actief vervoer te verzilveren, door deze te benoemen in het besluitvormingsproces.

Advies 1: Maak gebruik van instrumenten en inspiratiedocumenten vanuit het ruimtelijke (en/of mobiliteits)domein. Daar wordt veel ontwikkeld.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Crow, Fietsberaad, CRA te voet, CRA fiets, Ruimte voor lopen

Advies 2: Zie lopen als zichzelf versterkend pad: meer verdichten en meer groen is meer actief vervoer en minder auto, is meer plek voor verdichten en groen, is meer actief vervoer et cetera.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet

Advies 3: Gebruik ‘Fietsen’ voor een vitaal landelijk gebied: De (elektrische) fiets zorgt ervoor dat mensen voorzieningen als scholen en winkels kunnen blijven bereiken, ook als de beschikbaarheid daarvan onder druk staat. Fietsen is ook een belangrijke pijler in verband met recreatie (toerisme, economie).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Ambitie Tour de Force

Advies 4: Introduceer een fiets-deelsysteem voor parkeergarages (vergelijkbaar met de OV-fiets op stations).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets, Tour de Force 2020/2021

Advies 5: Creëer een publiek platform voor deelsystemen voor fietsen, scooters, karretjes et cetera.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA fiets, Tour de Force 2020/2021

Advies 6: Stimuleer een loopcultuur: Lopen naar school als het aanleren van een gewoonte.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet

Advies 7: Test de toekomst: ontwikkel nieuwe concepten en plekken en test die in tijdelijke situaties (bijvoorbeeld Corona-tijd).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet, CRA anderhalve meter, Tour de Force 2020/2021

Advies 8: Gebruik lopen als verbindende factor in verschillende maatschappelijke vraagstukken/beleidsdossiers: klimaat, emissiereductie, verdichting, bevolkingsgroei, inclusiviteit, veiligheid.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet, CROW-KpVV

Advies 9: Stimuleer elektrische deelvervoermiddelen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: eHub Nijmegen

Terug naar het kernwaarden overzicht

Voorzieningen, wonen en werken goed gemengd

Goed bereikbare voorzieningen, zoals zorg, winkels, ontspanning en scholen, en kleine detailhandel op korte afstand van woningen, stimuleert lopen en fietsen, en zorgt daarmee voor minder autoverkeer. Mensen bewegen daardoor meer. Het is dan wel belangrijk dat loop- en fietsroutes fijnmazig, direct, aantrekkelijk en (verkeers)veilig zijn en dat er geen barrières zijn zoals spoorlijnen of drukke wegen.

Een slimme combinatie van functies in ruimte en tijd bevordert het gebruik ervan door meerdere doelgroepen. Functiemenging bevordert ook de sociale cohesie doordat mensen elkaar ontmoeten in de buurt. Dat houdt de buurt levendig, benut de schaarse ruimte optimaal en biedt ook lokaal werk.

Zie voor maatregelen de kernwaarde “Voorzieningen dichtbij”.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Maak veiligheid en toegankelijkheid

Infrastructuur en routes zijn zo ingericht dat ook kinderen, ouderen en mensen met een beperking veilig, zelfstandig kunnen lopen (en indien mogelijk fietsen, eventueel met hulpmiddel). Veilig is zowel fysiek (bijvoorbeeld verkeersveilig) als sociaal (bijvoorbeeld goed verlicht)

Advies 1: Maak fiets- en wandelroutes voor iedereen veilig, zowel fysiek (bijvoorbeeld verkeersveilig) als sociaal (bijvoorbeeld goed verlicht). Motiveer het gebruik van een fietshelm.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, CRA te voet, SWOV Voetgangersveiligheid, ANWB, Veilige steden

Advies 2: Maak loop- en fietsroutes ook toegankelijk voor kinderwagens en hulpmiddelen als rollator, handbike, rolstoel, scootmobiel et cetera.

Advies 3: Houd oog voor detail: schoon, heel en veilig, afwisselend, niet te ruim bemeten, vrij van obstakels, materiaalgebruik, goede verlichting, voldoende rustpunten, toegankelijkheid.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CRA te voet, Amsterdam Gezonde Stad

Advies 4: Houd rekening met doelgroepen: bijvoorbeeld kindvriendelijk nabij scholen en speeltuinen, vriendelijk voor ouderen nabij een verzorgingshuis. Denk hierbij aan herkenbaarheid (oriëntatie), aantrekkelijke en veilige wandel- en fietsroutes met duidelijke kadering door bijvoorbeeld diversiteit in bestrating, minder hoogteverschillen (valgevaar), leuningen en handgrepen, stoplichten die niet te snel op rood springen of met lampjes werken zodat je kan inschatten hoe lang het nog rood/groen is, voorzieningen als openbare toiletten, zitplekken, primaire voorzieningen dichtbij.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, regenboogsteden

Advies 5: De website doortrappen.nl biedt na registratie als professional een toolkit (gericht op gemeenten en provincies) met interventies, instrumenten, communicatiemiddelen en kennis over veilig(er) fietsen voor ouderen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Doortrappen

Advies 6: Bied langs specifieke routes voldoende rustmogelijkheden voor mensen die slecht(er) ter been zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Veilig fietsen naar school, Doortrappen

Advies 7: Breng de fysieke veiligheid van voet- en fietspaden in kaart met een wijkschouw. Denk aan verkeersveiligheid, maar let bijvoorbeeld ook op gelijkmatig gelegde stoeptegels.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Loket Gezond Leven, VeiligheidNL

Advies 8: Markeer voetpaden duidelijk zodat ook kinderen veilig en zelfstandig kunnen lopen en op de stoep kunnen spelen.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Dring gemotoriseerd verkeer terug

Door de hoeveelheid gemotoriseerd verkeer te beperken, is minder luchtverontreiniging uitgestoten, minder geluid geproduceerd en ontstaat er ruimte voor lopen, fietsen en spelen. Door het autobezit te beperken wordt het autogebruik ook teruggedrongen, en ontstaat er bovendien ook direct meer ruimte.

Advies 1: Maak actief vervoer (lopen en fietsen) in beleid, ontwerp en gebruik de standaard, en ontmoedig hiermee autoverkeer. Houd rekening met mensen die slecht ter been zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht, Gezond Ontwerp, Thema groen en water

Advies 2: Vang wegverkeer op aan de stadsrand (Cargohubs, P&R, P&(deel)fiets, et cetera) en stuur niet-bestemmingsverkeer zoveel mogelijk buiten wijken of stad om.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CROW, Tour de Force 2020

Advies 3: Realiseer autoluwe of –vrije straten (woon)straten, zoals ‘Fietsstraten – Auto te Gast’ of ‘Leefstraten’ en zones, zoals rondom scholen, sportterreinen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 4: Verlaag in een stedelijke omgeving de parkeernorm, minder beschikbare parkeerplaatsen beperken autobezit. Verbied of beperk het parkeren op straat en beperk het aantal parkeerplaatsen op eigen terrein (ondergronds parkeren).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: CROW, CE Delft

Advies 5: Stimuleer of organiseer (elektrisch) autodelen zoals Greenwheels of Car2Go om autobezit te beperken, bijvoorbeeld door parkeer- of standplaatsen beschikbaar te stellen of oplaadmogelijkheden te faciliteren.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Elektrische deelauto

Advies 6: Maak flankerend beleid, zoals lagere tarieven voor openbaar vervoer en hogere tarieven voor parkeren.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gezond Ontwerp, Thema groen en water

Advies 7: Goederen komen met slimme, efficiënte, stille en schone (elektrische) stadsdistributie op hun plek terecht. Zie voor meer maatregelen ook de websites van CROW, Infomil en Joaquin.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht, Infomil, CROW, Joaquin

Terug naar het kernwaarden overzicht

Maak verkeer schoner en stiller

Waar beperken van gemotoriseerd verkeer (nog) niet tot de mogelijkheden behoort, kunnen maatregelen worden genomen om de uitstoot van lawaai en luchtverontreiniging te beperken.

Advies 1: Prioriteer maatregelen voor de vervoerstypes met de grootste (lokale) uitstoot van geluid en luchtverontreiniging (bijvoorbeeld bus, goederenvervoer, oude voertuigen, zakelijk rijders).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 2: Pas maatregelen toe om ‘vuilste’ voertuigen terug te dringen (milieuzone, beleid goederenvervoer, green deals zakelijk rijders, gedifferentieerd parkeerbeleid, et cetera).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 3: Ontmoedig gebruik (tweetakt) brommers, stimuleer alternatieven als elektrische scooters en e-bikes.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 4: Stimuleer elektrisch vervoer door bijvoorbeeld oplaadfaciliteiten te bieden, in deze volgorde: fiets, OV, scooter/brommer, (vracht)auto’s.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 5: Pas geluidsarm wegdek toe bijvoorbeeld stil asfalt in plaats van klinkers.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD Richtlijn Omgevingsgeluid en gezondheid

Advies 6: Pas maatregelen toe om verkeer beter door te laten stromen (optimale snelheid, inregelen verkeerslichten, et cetera), waarbij een eventueel negatief bij-effect door een verkeersaantrekkende werking aandachtspunt is.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: GGD richtlijn lucht

Advies 7: Maatregelen om snelheid te beperken of veiligheid te vergroten, zoals drempels, zijn zo geplaatst dat hinder door trillingen en geluid wordt voorkómen. Bepaal gewenste maatregelen in overleg met direct aanwonenden/gebruikers.
Advies 8: Maak schoon en stil een belangrijke overweging in de aanbesteding van de concessie voor (lokaal) OV, zorg voor elektrische (of anderszins zo schoon mogelijke) bussen.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Stimuleer lopen en fietsen

Gaan lopen en fietsen in plaats van zich met auto of OV te verplaatsen vraagt een gedragsverandering. Een integrale aanpak van gedragsverandering richt zich zowel op het individuele gedrag als op de leef-, werk- en woonomgeving. Maatregelen in de leefomgeving moeten daarom bij voorkeur samengaan met andere middelen zoals voorlichting en gedragsveranderingsprogramma’s. Pak dit planmatig aan. Zie voor kennis, materialen en tips het Loket Gezond Leven.

Advies 1: Bied (bij voorkeur) erkende interventies op het gebied van lopen en fietsen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Loket gezond leven – sport en bewegen, fitstap, new roads, Kenniscentrum Sport en bewegen

Advies 2: Sluit aan bij interventies gericht op milieu of klimaat, zoals ‘Groene Voetstappen’. Of op lokale of regionale programma’s zoals MaaS (mobility-as-a-service: met pilots in Amsterdam, Utrecht, Twente, Groningen-Drenthe, Rotterdam-Den Haag, Eindhoven, Limburg).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Tour de Force 2020/2021, MaaS

Advies 3: Voorzieningen zijn op fietsafstand.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Actief vervoer in eigen organisatie

In de eigen organisatie (GGD’en, gemeenten, andere overheid) zijn er ook keuzes die te maken hebben met actief vervoer. Practice what you preach en geef het goede voorbeeld!

Advies 1: Ga uit van actief vervoer voor dienstreizen tot 7,5 kilometer met gewone fiets, tot 15 kilometer met e-bike. Verstrek goede (leen-)dienstfietsen, beperk het gebruik van dienstauto’s tot beschreven uitzonderingssituaties en maak het gebruik van de eigen auto voor dienstreizen niet declarabel.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Tour de Force 2020

Advies 2: Maak het eigen (GGD, overheid) wagenpark zo schoon en stil mogelijk. Voor (bijna) alle noodzakelijke vormen van gemotoriseerd vervoer is inmiddels een elektrisch alternatief beschikbaar.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Infomil

Advies 3: Ga uit van actief vervoer voor woon-werkverkeer. Beloon alleen actief woonwerkverkeer (eventueel gecombineerd met e-fiets en/of OV, zie Kernwaarde Mobiliteit) en bied goede voorzieningen (zoals ruime en veilige fietsenstalling, e-fiets oplaadpunten, douche-/ omkleed- ruimte, droogruimte regenpak, reparatie-/ bandenplak-service, fietspomp).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Tour de Force 2020

Advies 4: Werkgevers die zich in willen spannen om meer medewerkers op de fiets te krijgen, kunnen terecht bij het stimuleringsprogramma Kies de Fiets van het ministerie van I&W.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Kies de fiets

Terug naar het kernwaarden overzicht

Bevorder participatie

Infrastructuur en voorzieningen worden alleen goed gebruikt als deze aansluiten op de behoeften van gebruikers. Dat kan door middel van een goed proces met burgerparticipatie. Burgerparticipatie betekent dat bewoners actief meedoen bij de planning, ontwikkeling, uitvoering, beheer en/of evaluatie van beleid, infrastructuur en voorzieningen. Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen en zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel komen.

Participatie is gebaseerd op vertrouwen, zowel van professionals in burgers als omgekeerd. Er zijn verschillende niveaus van participatie mogelijk, van informeren, raadplegen en adviseren tot coproduceren of meebeslissen. Het doel van het inzetten van de bewonersparticipatie bepaalt mede de methode die gebruikt wordt en de te betrekken bewoners(groepen). Participatie is altijd maatwerk.

Advies 1: Maak vooraf afspraken met elkaar over het doel van participatie en de bijbehorende randvoorwaarden. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie, Loket Gezond leven

Advies 2: Bepaal de geschikte methode(s) van bewonersparticipatie. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie, Loket Gezond leven

Advies 3: Heb aandacht voor representativiteit en afspiegeling van de burgers die het aangaat en zij die meedoen in het participatieproces.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Pharos

Terug naar het kernwaarden overzicht