OnderwerpenKernwaarde Gezond gewicht

Kernwaarde Gezond gewicht

Kernwaarde Gezond gewicht

Navigatie

Bijna de helft van de Nederlanders van 18 jaar en ouder heeft overgewicht, een op de drie beweegt weinig. Overgewicht hangt samen met tal van ziekten. Het risico op ziekten en aandoeningen zoals diabetes en hart- en vaatziekten wordt groter naarmate de buikomvang toeneemt. De leefomgeving bepaalt vaak direct of gezond gedrag mogelijk is. Het kan gezond gedrag bevorderen of juist belemmeren.

In een obesogene omgeving eten mensen teveel en ongezond en bewegen te weinig. Dit draagt bij aan het probleem van overgewicht. Door de leefomgeving zo in te richten dat een actieve leefstijl (zoals fietsen, traplopen, buitenspelen) wordt gestimuleerd en dat gezonde voeding de makkelijke, logische keuze is, worden problemen rond overgewicht tegengegaan. Het gaat daarbij ook om zaken als een gezond voedingsaanbod op en rond scholen, sportterreinen en andere gemeentelijke voorzieningen.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Stimuleer lopen en fietsen

Lopen of fietsen in plaats van met auto of OV is gezonder en beter voor de omgeving. Dit moet centraal uitgangspunt zijn in beleid en ontwerp. Dagelijks lopen of fietsen naar werk, school en winkel draagt bij aan het voldoen aan de nationale beweegnorm. Hierbij is het nodig oog te hebben voor de behoeften van kwetsbare groepen zoals ouderen, kinderen of mensen die niet goed ter been zijn. Voor langere afstanden kan dit in combinatie met OV.

Zie voor maatregelen de kernwaarde “Actief vervoer”.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Stimuleer sporten en spelen

Straten, parken, pleinen en water geven aanleiding tot (ongeorganiseerd) sporten en spelen, bijvoorbeeld om een rondje te lopen met de hond, in het hardlooprondje wat gymoefeningen op te nemen, verstoppertje te spelen of een eigen spel te verzinnen. Sporten en spelen helpen overgewicht en daarmee samenhangende ziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes en kanker voorkomen.

Het is ook goed voor de motorische ontwikkeling van kinderen, bevordert lenigheid en zelfredzaamheid van ouderen en helpt eenzaamheid en isolement te voorkomen. Onder werknemers kan het ziekteverzuim verlagen en werktevredenheid en productiviteit bevorderen.

Advies 1: Verbind het ruimtelijk beleid of ruimtelijke plannen met het lokale beleid op het gebied van sport en bewegen, bijvoorbeeld met het lokale Sportakkoord, en preventie, bijvoorbeeld het lokale Preventieakkoord of de lokale nota volksgezondheid.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Alles over sport.nl, beweegvriendelijke omgeving, spelen in de stad, Kenniscentrum Sport en Bewegen interventiedatabase, Orgware

Advies 2: Creëer wandel- en fietspaden, ommetjes, die het (agrarisch) buitengebied van dorp of stad toegankelijk maken.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Kennisplatform bewoners, Ommetjes, Crow

Advies 3: Creëer ommetjes samen met bewoners, grondeigenaren, landschapsorganisatie, overheid et cetera.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Kennisplatform bewoners, Ommetjes, Crow

Advies 4: Heb bij ommetjes aandacht voor toegankelijkheid, bijvoorbeeld door ook ommetjes met beperkte omvang te bieden, ‘afsnij’-mogelijkheden te creëren en/of bankjes langs de route te plaatsen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Age Friendly concept

Advies 5: Spelen kan overal, maak het straatprofiel geschikt (brede stoep) en denk ook aan de verkeersveiligheid (bijvoorbeeld 30 km zone).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Rotterdam buitenspeelnorm, De beweegvriendelijke omgeving, Alles over sport.nl, Crow

Advies 6: Richt parken, pleinen en dergelijke zodanig in dat zij flexibele gebruiksmogelijkheden stimuleren en eigen invulling en het verzinnen van een spel toelaten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Platformbuitenspelen

Advies 7: Sluit braakliggende terreinen niet af en maak deze (tijdelijk) geschikt om te spelen. Voorwaarde hierbij is een voldoende milieukwaliteit (bijvoorbeeld geen lood in de bodem) en veiligheid.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 8: Maak speelplekken niet alleen geschikt, aantrekkelijk en toegankelijk voor kinderen, maar voor iedereen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Rotterdam buitenspeelnorm, Crow

Advies 9: Maak speelplekken en schoolpleinen gedurende de hele dag toegankelijk (en schoon, heel en veilig), eventueel door toezicht.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Platformbuitenspelen, Gezond Ontwerp, Thema groen en water, Crow

Advies 10: Bied voorzieningen voor (niet clubgebonden) sport- en spelactiviteiten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gezond Ontwerp, Thema groen en water, Amsterdamse beweeglogica

Advies 11: Bied beweegroutes, bijvoorbeeld voor een wandelroute voor ouderen met oefeningen in balans, kracht en uithoudingsvermogen die gebruik maken van het straatmeubilair.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gemeente Nijmegen, Beweegroutes Diepenveen

Advies 12: Bied beweegroutes, bijvoorbeeld een bootcamp- of hardlooproute met oefeningen in coördinatie, kracht en conditie die gebruik maken van de omgeving en trimtoestellen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gemeente Nijmegen, Beweegroutes Diepenveen

Advies 13: Bevorder gebruik door regelmatig een gezonde activiteit te (laten) organiseren (denk bijvoorbeeld aan een wandelclub, sportactiviteiten in het park).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gemeente Nijmegen, Beweegroutes Diepenveen, Loket Gezond Leven

Advies 14: Bied ruimte aan ongeorganiseerde en niet-clubgebonden sportvoorzieningen in buurten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 15: Maak gebruik van instrumenten en inspiratiedocumenten vanuit het ruimtelijke (en/of mobiliteits)domein. Daar wordt veel ontwikkeld.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Crow, Fietsberaad, Ruimte voor lopen, College van Rijkadviseurs 1, College van Rijkadviseurs 2, De correspondent

Advies 16: Zorg ervoor dat speel- en sportplekken goed onderhouden, veilig en toegankelijk zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Alles over sport

Terug naar het kernwaarden overzicht

Verleid tot bewegen

In en om de gebouwen waar mensen een groot deel van de dag zittend doorbrengen, moeten mensen uitgedaagd worden te bewegen. Gebouwen en hun directe omgeving lokken bewegen uit door aandacht te hebben voor de routes (de lijnen waarlangs men beweegt, die de ruimtes in een gebouw verbinden: trappen, gangen, liften), de doelen (strategisch plaatsen van functies of ruimtes in een gebouw waar men verblijft en naar toe beweegt), de gebouwfuncties die een directe relatie hebben met bewegen (zoals fitnessruimtes, fietsenbergingen en actief kantoormeubilair) en de directe omgeving.

Advies 1: Leg de focus op de trap in plaats van de lift. Zorg dat eventuele liften en roltrappen een ondergeschikte ruimtelijke positie innemen ten opzichte van de trap (minder goed zichtbaar zijn).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Beweeglogica gebouwen

Advies 2: Moedig het gebruik van de trap aan door informatieverstrekkende en motiverende bewegwijzering aan te brengen op plekken waar gebruikers moeten kiezen tussen de trap en de lift (maak de trap uitnodigend).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Beweeglogica gebouwen

Advies 3: Zorg dat routes de zintuigen prikkelen. Speel met materialen, transparantie, (dag-)licht, ruimtelijke en programmatische differentiatie om het (trap-)lopen te belonen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 4: Beperk roltrappen en meervoudige liften tot plekken met grote publieksstromen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 5: Plaats veelgebruikte bestemmingen strategisch in een gebouw om lopen, staan of rolstoelgebruik te bevorderen, plaats deze functies zodanig dat er een (aangename) loopafstand ontstaat.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 6: Zorg dat gebruikers op de hoogte zijn van bestemmingen in en om het gebouw: maak ze zichtbaar of gebruik (aantrekkelijke) bewegwijzering.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 7: (Her)overweeg de configuratie en plaatsing van verschillende gebouwfuncties. Door functies centraal te stellen of juist op afstand kan sociaal contact en beweging worden gestimuleerd.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 8: Activerend meubilair en beweegtoestellen lokken bewegen uit.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 9: In werkgebouwen zijn voorzieningen aanwezig die sporten mogelijk maken of zelfs aanmoedigen. Denk hierbij aan kleedruimten, douches of ruimte om (sport) fietsen te stallen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Beweeglogica gebouwen

Advies 10: Collectieve binnenhoven, tuinen, terrassen en daken worden zo ontworpen dat kinderen er kunnen spelen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica, Beweeglogica gebouwen

Advies 11: Stimuleer het gebruik van een gewone fiets in plaats van een e-fiets.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Zorg voor sportplekken

Sporten (in clubverband of anderszins georganiseerd) is een essentieel onderdeel van bewegen. Om iedereen te kunnen laten sporten is er voldoende plek om te sporten bij sportverenigingen, -voorzieningen, in het groen, op straten en pleinen. Voor iedereen zijn sportverenigingen, -scholen en –clubs toegankelijk, betaalbaar en beschikbaar. De sportgelegenheden zitten op de juiste plek dichtbij de doelgroep, zijn zichtbaar en uitnodigend. Sportgelegenheden sluiten aan op de wensen van de bewoners uit de buurt.

Advies 1: Zet in op behoud van sportaccommodatie(s) en -vereniging(en), ook wanneer de regio kampt met krimp: zij zijn van belang voor leefbaarheid, gezondheid, ontmoeting en identiteit. Gebruik ervaringen die elders zijn opgedaan.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Kennisbank sport en bewegen, Alles over sport.nl

Advies 2: Behoud bestaande sportvelden/sportaccommodaties of neem ze op in nieuwe ontwikkelingen. Ze worden niet verdreven naar de randen van de gemeente.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 3: Richt parken zodanig in dat ze sportief gebruik mogelijk maken, waarbij drainage een belangrijk aandachtspunt is.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 4: Bied ‘nieuwe sporten’, zoals streetsports en outdoorclubs de ruimte in parken en zorg voor de nodige voorzieningen, zoals lockers en drinkwaterpunten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 5: Zorg voor goed onderhoud en beheer van sportplekken, zodat sportvoorzieningen altijd in goede, bruikbare staat zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Amsterdamse beweeglogica

Advies 6: Betrek sporten in minimabeleid, maak sportverenigingen en faciliteiten (juist) ook betaalbaar voor mensen met een laag inkomen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Alles over sport.nl, Kennisdossier beweegvriendelijke omgeving

Terug naar het kernwaarden overzicht

Bied beweegactiviteiten

Meer of vaker gaan bewegen vraagt een gedragsverandering. De GGD’en hebben veel kennis van en ervaring met gedragsveranderingsprogramma’s en kunnen overheid of initiatiefnemer hierbij ondersteunen.

Advies 1: Bied erkende interventies op het gebied van sport en bewegen, zoals ‘PLAYgrounds’ of ‘ SLIMMER diabetes voorkomen’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Loket gezond leven – sport en bewegen, Kenniscentrum sport en bewegen Interventiedatabase, Kenniscentrum sport en bewegen BVO Model, Beweegvriendelijkebuurt

Advies 2: Bied erkende interventies op het gebied van overgewicht en bewegen, zoals ‘Realfit’ of ‘Bfit’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Loket gezond leven – sport en bewegen

Terug naar het kernwaarden overzicht

Bied gezonde voeding

Eten is vrijwel overal aanwezig. De omgeving nodigt op ieder moment uit te eten. Lage prijzen, variatie en de veelheid van keuzemogelijkheden dragen hier aan bij. Het verlangen om te eten kan worden aangewakkerd en ook de daadwerkelijke hoeveelheid kan groter worden.

Makkelijk te verkrijgen voedsel kan worden ervaren als moeilijker om te weerstaan. Maatregelen kunnen zich richten op een gezonder aanbod en marketing, waarbij er ook gezonde(re) opties zijn, op het sturen van het aanbod voor specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld kinderen) of op het sturen van het aanbod in of nabij specifieke voorzieningen (bijvoorbeeld scholen of sportkantines).

Advies 1: Zorg voor drinkwatertappunten op strategische plekken, zoals bv. bij fiets- of wandelknooppunten, winkelgebieden, speelvoorzieningen en schoolpleinen.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: AAGG, Gezonde school – water, Eetbaar Ede

Advies 2: Maak het voedselaanbod in school- en sportkantines gezond en duurzaam.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Gezonde kantine, Team fit, Eetbaar Ede

Advies 3: Zorg dat in de omgeving van scholen zo min mogelijk ongezond aanbod is (verbied of beperk fastfoodketens en snackwagens nabij school), stimuleer een gezond aanbod bij nabijgelegen detailhandel (vraag reeds gevestigde bakkerij om assortiment aan te passen).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: AAGG

Advies 4: Bied voedsel zo aan dat het aandeel gezonde keuzes wordt vergroot: denk aan de plaatsing en toegankelijkheid van producten, of het gemak waarmee producten te consumeren zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Voedingscentrum

Advies 5: Verbied het aanbieden van ongezonde producten bij een activiteit, instelling of plek bestemd of bedoeld voor kinderen, of waar veel kinderen zijn.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: AAGG

Advies 6: Verbied ongezonde kindermarketing. Dat betekent geen marketing van ongezonde producten bij een activiteit, instelling of plek bestemd of bedoeld voor kinderen of waarbij het bereik onder kinderen meer dan 25% is.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: AAGG, Stop kindermarketing

Advies 7: Bevorder een ruim en betaalbaar aanbod van gezond voedsel en een betere herkenbaarheid ervan. Dit geld in supermarkten, maar zou ook kunnen worden gestimuleerd met (boeren)versmarkten, of in het landelijk gebied: het stimuleren van consumentenverkoop op agrarische bedrijven of in ‘landwinkels’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Ons eten gemeten, Drentse Voedselbossen

Advies 8: Maak afspraken met vastgoedeigenaren, winkeliersverenigingen en ondernemers over een gezondere aanbod en marketing.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Ondernemers voor een gezond Amsterdam, Eetbaar Ede

Advies 9: Stimuleer horeca om voedzamer en duurzamer te creëren.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Dutch cuisine

Terug naar het kernwaarden overzicht

Stimuleer gezonder (gaan) eten

Gezonder gaan eten vraagt een gedragsverandering. De GGD’en hebben veel kennis van en ervaring met gedragsveranderingsprogramma’s en kunnen overheid of initiatiefnemer hierbij ondersteunen.

Advies 1: Bied erkende interventies op het gebied van overgewicht, zoals ‘Krachtvoer’ of ‘SMARTsize’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Loket gezond leven – sport en bewegen

Terug naar het kernwaarden overzicht

Aantrekkelijke omgeving

Waar we onze tijd doorbrengen heeft een belangrijk effect op onze kwaliteit van leven. Aantrekkelijke plekken bieden mensen gelegenheid te ontmoeten, ontspannen, bewegen en gezond te genieten. Wat aantrekkelijk is, is afhankelijk van de gebruikers en de verdere omgeving, en vereist maatwerk.

Zie voor maatregelen de kernwaarde “Aantrekkelijke plekken”.

Terug naar het kernwaarden overzicht

Eten en bewegen in eigen organisatie

In de eigen organisatie (GGD’en, gemeenten, andere overheid) zijn er ook keuzes die te maken hebben met gezond eten en bewegen. Practice what your preach en geef het goede voorbeeld!
▶ Meer informatie en/of voorbeelden: www.gezondewerkvloer.nl

Advies 1: Alle activiteiten, instellingen, plekken et cetera die (mede) financiering van de gemeente ontvangen en structureel of incidenteel (bijvoorbeeld een bijeenkomst) voeding aanbieden, zorgen dat er gezond aanbod is. Dat betekent ook een gezonde bedrijfskantine en gezonde catering van eigen activiteiten.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: AAGG, Voedingscentrum

Advies 2: Faciliteer sporten door faciliteiten als kleed- en doucheruimten te bieden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 3: Stimuleer sporten door sportfaciliteiten te bieden of nabijgelegen sportfaciliteiten laagdrempelig beschikbaar te maken (bedrijfsuurtje met specifieke les, lunchsport (deels) onder werktijd, korting op lidmaatschap of entree).

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Vitaliteitsprogramma

Advies 4: Maak het eigen gebouw beweegvriendelijk.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen, Ruimtelijke adaptatie

Advies 5: Faciliteer beweegwerken door sta/zit-bureaus, fietsbureaus, sta-vergaderfaciliteiten et cetera te bieden.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Beweeglogica gebouwen

Advies 6: Stimuleer lunchwandelen door een abonnement op een nabijgelegen botanische tuin, dierenpark, beeldentuin et cetera.

Advies 7: Stimuleer ook bij het thuiswerken gezonde voeding en beweging.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Nog fitter en vitaler

Terug naar het kernwaarden overzicht

Bevorder participatie

Bepaal het gewenst voedsel- en beweegaanbod met gebruikers, het aanbod wordt alleen goed gebruikt als deze aansluit op de behoeften van gebruikers. Dat kan door middel van een goed proces met burgerparticipatie. Burgerparticipatie betekent dat bewoners actief meedoen bij de planning, ontwikkeling, uitvoering, beheer en/of evaluatie van een plek of van beleid.

Vroegtijdig samenwerken vergroot de kwaliteit van oplossingen en zorgt ervoor dat verschillende perspectieven, kennis en creativiteit direct op tafel komen. Participatie is gebaseerd op vertrouwen, zowel van professionals in burgers als omgekeerd. Er zijn verschillende niveaus van participatie mogelijk, van informeren, raadplegen en adviseren tot coproduceren of meebeslissen. Het doel van het inzetten van de bewonersparticipatie bepaalt mede de methode die gebruikt wordt en de te betrekken bewoners(groepen). Participatie is altijd maatwerk.

Advies 1: Maak vooraf afspraken met elkaar over het doel van participatie en de bijbehorende randvoorwaarden. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie, Loket Gezond Leven

Advies 2: Bepaal de geschikte methode(s) van bewonersparticipatie. Doorloop daarvoor bijvoorbeeld het stappenplan in de ‘handreiking bewonersparticipatie bij de inrichting van een gezonde leefomgeving’.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: RIVM handreiking bewonersparticipatie, Inspiratiegids participatie, Loket Gezond Leven

Advies 3: Heb aandacht voor representativiteit en afspiegeling van de burgers die het aangaat en zij die meedoen in het participatieproces.

▶ Meer informatie en/of voorbeelden: Pharos

Advies 4: Laat bewoners en gebruikers de kwaliteit van speel- en sportplekken in hun wijk of kern scoren, bijvoorbeeld ondersteund door een app.

Terug naar het kernwaarden overzicht