Voor velen onzichtbaar, maar voor hen die het nodig hebben van onschatbare waarde. De forensische geneeskunde zorgt voor een objectief medisch oordeel over doodsoorzaken, letsels van slachtoffers en de gezondheidstoestand van verdachten en daders. Deze unieke medische discipline staat ten dienste van gemeenten, politie en justitie. De forensische geneeskunde is van groot maatschappelijk belang: het levert een bijdrage aan het (straf)recht, de openbare orde en is een belangrijke pijler van de publieke gezondheid.
Bij de GGD’en werken artsen en verpleegkundigen die gespecialiseerd zijn in de forensische geneeskunde. Deze forensisch artsen houden zich bezig met de acute medische basiszorg voor arrestanten, het uitvoeren letsel -en zedenonderzoek bij slachteroffers van misdrijven en huiselijk geweld, sporenonderzoek bij verdachten, overlijdensonderzoek en de lijkschouw bij overledenen (bij vermoedens) van niet-natuurlijk overlijden.
In grote lijnen bestaat de Forensische Geneeskunde uit:
GGD GHOR Nederland behartigt de belangen van de GGD’en op het gebied van forensische geneeskunde en zet zich met de GGD’en in om het vak Forensische Geneeskunde toekomstbestendig te organiseren. In het vakgebied zijn grote veranderingen gaande, mede naar aanleiding van de Kamerbrief van 2018.
In deze Kamerbrief wordt onder meer het maatschappelijk belang van de forensische geneeskunde benoemd en aandacht gevraagd voor een regionale borging en een robuustere vormgeving van het vakgebied met meer mogelijkheden voor het opdoen van werkervaring, intervisie en uitwisseling met samenwerkingspartners.
In 2019 hebben de GGD’en een toekomstvisie geschreven over de forensische geneeskunde in Nederland:
De Forensische Geneeskunde levert een onmisbare bijdrage in (straf)recht, openbare orde en volksgezondheid. GGD’en voeren de forensische geneeskunde uit vanuit hun maatschappelijke opgave voor de gezondheid en veiligheid van kwetsbare mensen. De keten van zorg en veiligheid vertrouwt op de hoge kwaliteit van de forensische geneeskunde en weet dat ze daar nu en in de toekomst op kan rekenen. De integrale uitvoering van de drie forensisch geneeskundige taken Lijkschouw, Forensisch Medisch Onderzoek (waaronder FMEK) en Medische arrestantenzorg onder de verantwoordelijkheid van de GGD maakt dat de kwaliteit hoog is, de bijdrage van openbare geestelijke gezondheidszorg gegarandeerd is en de prijs-kwaliteitverhouding meer dan in balans is. De gezamenlijke GGD’en zorgen ervoor dat het kwaliteitsniveau stijgt en de continuïteit is gewaarborgd. Dit doen ze door te werken aan een optimale organisatie, uniforme werkwijzen, de ontwikkeling van het vakgebied en goede informatie-uitwisseling. In 2023 is de Forensische Geneeskunde in Nederland optimaal georganiseerd, toegerust met actuele (wetenschappelijke en toegepaste) kennis en aantrekkelijk voor aankomend (forensisch) artsen. Een gedegen en levendig vakgebied!
GGD GHOR Nederland ondersteunt de GGD’en bij de realisatie van deze visie.
GGD GHOR Nederland onderhoudt het contact met onze partners op dit gebied. Dat zijn onder meer het Ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V), Binnenlandse zaken (BZK) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de Nationale Politie, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en Veilig Thuis (VT). Ook houden we de verbinding met andere stakeholders zoals de beroepsvereniging: het Forensisch Medisch Genootschap (FMG), en de Netherlands School of Public and Occupational Health (NSPOH) die de opleiding voor forensisch artsen verzorgt.
Ook zijn er verschillende interne overlegstructuren voor afstemming tussen GGD’en over de Forensische Geneeskunde. Bijvoorbeeld: een landelijk managersoverleg (de 10 coördinerend managers Forensische Geneeskunde), de Regiegroep FG (de 10 coördinerend DPG’en forensische geneeskunde) en de vakgroep Forensische Geneeskunde, die bestaat uit forensisch artsen vanuit het hele land. Zij vormen een platform voor de borging en uitwisseling van kennis.
Binnen de Forensisch Medische Expertise voert een forensisch arts verschillende werkzaamheden uit. Zo verzamelt de forensisch arts sporen en bewijsmateriaal in verschillende situaties. Bijvoorbeeld DNA bij slachtoffers en verdachten van zedendelicten. En bij alcoholverkeerscontroles kan de arts of verpleegkundige bloed afnemen.
In sommige gevallen heeft het slachtoffer of de verdachte lichamelijk letsel (bijvoorbeeld een wond of blauwe plek). Een forensisch arts is getraind dit letsel vast te leggen (zowel schriftelijk als fotografisch), te typeren en te duiden en hierover een letselrapportage op te stellen. Deze rapportage kan dan bijvoorbeeld gebruikt worden in een rechtszaak.
Forensisch medisch expertise bij kinderen (FMEK) vraagt om specifieke kennis en vaardigheden, en is daarmee een verbijzondering van de forensisch medische expertise. Lees hierover meer op deze pagina.
Forensisch medisch expertise wordt ingezet in opdracht van politie en Justitie.
Soms bestaat er twijfel over de aard van een overlijden: is het overlijden natuurlijk of niet? In dat geval wordt de forensisch arts, die is benoemd tot gemeentelijk lijkschouwer, gevraagd om het lichaam te schouwen en vast te stellen of er sprake is van natuurlijke of niet-natuurlijke dood. Een niet-natuurlijke dood is bijvoorbeeld dood door een ongeval, misdrijf, zelfmoord of medisch foutieve behandeling. Euthanasie (levensbeëindiging op verzoek door een behandelend arts) is ook een vorm van niet-natuurlijk overlijden. Hierbij controleert de forensisch arts of de euthanasieprocedure juist is doorlopen.
Uitvoering van de lijkschouw vindt plaats in opdracht van gemeenten.
Medische zorg voor arrestanten is de acute medische basiszorg voor een verdachte die is aangehouden en op het politiebureau of arrestantencomplex is ingesloten. Wanneer arrestanten ziek zijn levert de forensisch arts medische zorg: bijvoorbeeld het voortzetten van medische zorg die al was ingezet vóór de arrestatie.
Uitvoering van de medische arrestantenzorg vindt plaats in opdracht van politie.
Een goede indruk van het werk van een forensisch arts geeft dit filmpje van EenVandaag: Tekort aan forensisch artsen dreigt: ‘Strafzaken kunnen vertraging oplopen’ (8 januari 2022, 7 minuten)
Weten of het vak van forensisch arts iets voor jou is? Kijk op https://kiesvoorforensischegeneeskunde.nl/