“Op inhoud gaat het nooit mis. Iedereen is sterk in zijn proces op zijn eigen vakgebied”

De GHOR zorgt voor de coördinatie van de geneeskundige zorg tijdens een grootschalig incident. Daarom worden regelmatig oefeningen georganiseerd. Onlangs organiseerde GHOR Kennemerland vier veelzijdige oefendagen op luchthaven Schiphol. Het scenario? Passagiers aan boord van een vliegtuig worden ziek na contact met flamingo’s in Egypte. Een mysterieuze nieuwe infectieziekte ligt op de loer. En dus werken de crisiscollega’s van de GHOR samen met de GGD om een mogelijke uitbraak van een deze ‘flamingoziekte’ te voorkomen. Lieke Simons, opleider voor crisisfunctionarissen bij GHOR Kennemerland, en Saskia van Egmond, accountmanager infectieziektebestrijding Wpg Schiphol bij GGD Kennemerland, vertellen over deze bijzondere oefendagen.

Voorbereiding

Dit was niet zomaar een oefening; aan deze oefendagen ging een traject van zes maanden voorbereiding vooraf. “In de Wet publieke gezondheid staat dat wij als GGD en GHOR samen verantwoordelijk zijn voor de inrichting van de publieke gezondheid op Schiphol, door de Wereldgezondheidsorganisatie benoemd tot Designated Point of Entry. Dit betekent dat wij samen met de luchthaven moeten voldoen aan een aantal vereisten. Eén van die vereisten is dat je een crisisplan moet hebben.” vertelt Saskia. Zij vervolgt: “Het crisisplan is vastgelegd in het ‘Draaiboek Wet publieke gezondheid Schiphol’. Dat draaiboek hebben de GHOR en de GGD in samenwerking met allerlei ketenpartners geschreven. Om dit draaiboek te implementeren is een opleiden-, trainen- en oefenprogramma opgetuigd, waar deze oefening deel van uit maakt.”

Begin 2024  vonden al wat oefendagen plaats, waaronder een Table-Top oefening waarin scenario’s met crisisfunctionarissen en partners werden besproken”, vertelt Lieke. Klaargestoomd door de Table-Top oefening startten alle betrokken partijen de eerste oefendag op locatie op Schiphol.

Scenario: nieuwe flamingoziekte

Het scenario wat de partijen voorgelegd krijgen gaat over een vliegtuig  onderweg naar Schiphol uit Egypte. Enkele leden van één gezin zijn aan boord van het vliegtuig ziek geworden. In Egypte is een nieuwe ziekte geconstateerd bij flamingo’s. Dit gezin is naar een dierentuin geweest, één gezinslid heeft misschien zelfs met een besmette flamingo geknuffeld, er is dus kans dat deze mensen besmet zijn met de nieuwe mysterieuze flamingoziekte!

“Een melding vanuit een vliegtuig is altijd lastig om goed te kunnen duiden, aangezien het op 10 kilometer hoogte is. Daardoor is er veel ruis en dan kan een gescheurde teennagel zomaar een bevalling zijn en vice versa.” Saskia vertelt verder: “In dit scenario waren twee mensen van het gezin ziek geworden. In zo’n geval neemt de gezagvoerder van het vliegtuig contact op via de luchtverkeersleiding, die het weer meldt aan de autoriteiten op Schiphol. De autoriteiten nemen contact op met de GGD-arts, die 24/7 bereikbaar is. De arts moet direct maatregelen nemen: hoog risico-contacten gaan in quarantaine tot de diagnose van de index (eerste besmette persoon) bekend is en de laag risico-contacten moeten geregistreerd en geïnformeerd worden. Stel dat er een positieve uitslag van de ziekte is, dan kunnen we alle mensen bereiken. Dit klinkt heel simpel maar wanneer het om een vliegtuig van 300 passagiers gaat, ontstaat al snel chaos. Daarom heb je regie en coördinatie nodig.”

Kruisbestuiving tussen GHOR en GGD

Saskia kijkt Lieke even aan, “Vanaf hier komt dan ook de GHOR in actie!”. Lieke vult aan: “Klopt, de GHOR is verantwoordelijk voor de regie en coördinatie. Wanneer het vliegtuig uiteindelijk op de grond staat, wordt deze niet aangesloten aan een ‘slurf’. Zo voorkomen we dat passagiers heel Schiphol kunnen doorwandelen. Het vliegtuig wordt geïsoleerd op een platform, waar de medische dienst van Schiphol klaar staat, bestaande uit ambulances en een ‘medic’. Zij zijn het eerste aanspreekpunt voor de gezagvoerder en de medic heeft dan één op één contact met de gezagvoerder. De medic verzamelt eerst informatie: Wat zijn de symptomen? Is er een arts aan boord? In hoeverre zijn andere passagiers blootgesteld?’ enzovoorts. Terwijl deze vragen worden gesteld is de Officier van Dienst-Geneeskundig (de OvD-G) ter plaatse gekomen. De medic, de arts infectieziektebestrijding (IZB-arts) en de OvdG werken heel nauw samen. De medic verzamelt informatie bij de gezagvoerder uit het vliegtuig, de IZB-arts heeft verstand van infectieziekten en de OvD-G coördineert de inzet van ambulances en vormt de schakel met de brandweer en de marechaussee.”.

Niet gek dat er vier oefendagen zijn, met zoveel stappen die gezet moeten worden en zoveel mogelijk betrokken crisisfunctionarissen. “Het oefenincident was een ziekte die potentie had tot een pandemie uit te groeien, zoals Corona. We willen natuurlijk niet dat zo’n ziekte via Schiphol Nederland binnenkomt. Daarom is voorzichtigheid geboden en moet je zorgvuldig zijn bij het treffen van maatregelen. Je gaat een vliegtuig daarom opsplitsen in groepen. Enerzijds de hoog risico contacten, dat zijn dus de mensen die twee rijen voor, op zelfde rij en twee rijen achter de mogelijk geïnfecteerde passagiers zitten. Anderzijds zijn er de laag risico contacten, ofwel de rest van het vliegtuig. En de geïnfecteerde passagiers kunnen niet zomaar in een ambulance gezet worden en naar een ‘random’ ziekenhuis worden vervoerd. Hier bestaat een speciaal team voor. Dit zijn medische mensen die opgetrommeld worden om een patiënt naar een bepaald ziekenhuis te brengen, het RIVM bedenkt vooraf welk ziekenhuis dat is.”, legt Saskia uit. Zij vervolgt: “Daarom is het zo belangrijk dat je je procedure op orde hebt. Daarnaast is goed contact en samenwerking met Schiphol heel belangrijk. Het netwerk is inmiddels ontzettend sterk, zelfs zodanig dat we elkaar 24/7 weten te vinden en zo is ook de crisisorganisatie ingericht, waar ik enorm blij om ben”.

Goede communicatie cruciaal

Het belangrijkste wat de GHOR en de GGD meenemen uit de vier oefendagen schemert al een beetje door. “Het belang van de afstemming en de communicatie onderling. Daarbij is het allerbelangrijkste om te controleren: ‘Heb ik goed begrepen wat jij hebt gezegd?’. Op inhoud gaat het nooit mis. Iedereen is sterk in zijn proces op zijn eigen vakgebied”, aldus Saskia. Lieke benadrukt ook nog dat goede communicatie – zowel intern als richting de buitenwereld – cruciaal is.