‘Door risicogestuurd te werken voorkomen we dat we mensen te veel belasten’

Als laatste in het drieluik over GGD Toezicht zijn Mireille Gemmeke en Mirjan Alsema aan het woord. Zij vertellen hoe risicogestuurd toezicht werkt en hoe belangrijk de signalerende functie en de reflectieve functie van toezicht zijn.

De toezichthouders van GGD’en houden onder andere toezicht op de kwaliteit van de kinderopvang en jeugdverblijven. Een aantal GGD’en houdt ook toezicht op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), op asielzoekerscentra, tattooshops, sekshuizen, evenementen en andere voorzieningen waar toezicht vanuit technische hygiënezorg gevraagd wordt. Niet overal is dat toezicht even intensief. Mireille Gemmeke, programmamanager Toezicht bij GGD GHOR Nederland, vertelt: ‘We doen aan selectief toezicht. Dat betekent dat je als toezichthouder je aandacht richt op voorzieningen of situaties die je aandacht het meest nodig hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor voorzieningen binnen de kinderopvang waar je zorgen over hebt of ze voldoende kwaliteit bieden. We noemen dit ook wel risicogestuurd toezicht. Weliswaar krijgen alle locaties voor dagopvang en BSO jaarlijks een inspectie, maar de omvang en diepgang hangt wel af van de mate waarin de toezichthouder inschat dat er sprake is van risico’s voor de kwaliteit. De toezichthouders richten hun aandacht op datgene wat nodig is, om risico’s te voorkomen.

Flexibel toezicht

Naast risicogestuurd toezicht is onlangs ook flexibel toezicht bij het toezicht op de kinderopvang ingevoerd om nog meer te kunnen focussen op wat aandacht behoeft. GGD en gemeente kijken vooraf welke onderwerpen tijdens een jaarlijkse inspectie in ieder geval onderzocht worden per type voorziening in hun regio. Zij kunnen ervoor kiezen om bijvoorbeeld bij BSO’s een bepaald onderwerp meer aandacht te geven, en andere onderwerpen minder. Mirjan Alsema, beleidsadviseur Toezicht bij GGD Amsterdam, verklaart: ‘Zo voorkom je dat je mensen onnodig belast met een deken van controle. Onze inzet is zo ook veel effectiever. Denk bijvoorbeeld ook aan zaken die regiogebonden zijn: arbeidskrapte speelt nu met name in steden, gezondheidsrisico’s door de nabijheid van geitenboerderijen speelt juist buiten de randstad. En je houdt ook rekening met het type organisatie: bij een eenmanszaak met maar één vestiging kijk je naar andere dingen dan bij een grote landelijke kinderopvangorganisatie.’ Bij het toezicht op de Wmo speelt dezelfde selectiviteit. ‘Het soort sector bepaalt hoe je het toezicht inricht. En wat je rol is per type aanbieder.’

Toezichthouders zijn ook signalerend

Toezicht is niet alleen gericht op naleving van specifieke aanbieders. Mireille legt uit: ‘Het toezicht heeft ook een signalerende functie over ontwikkelingen in de gehele sector.  Deze functie is belangrijk voor de beleidsontwikkeling. Het ministerie probeert bijvoorbeeld de door eisen te versoepelen de toename van personeel te stimuleren. Nu mogen mensen die nog in opleiding zijn tot pedagogisch medewerker vaker volwaardig meedraaien in de kinderopvang. waardoor er vaker voldoende begeleiders op de groep staan. Vorig jaar hebben we, op basis van geluiden van de GGD’en en inspectieresultaten, een signaal afgegeven richting de ministeries van Sociale zaken en werkgelegenheid en Onderwijs, cultuur en wetenschap over de gevolgen van de personeelskrapte voor de kwaliteit, waarbij we ook ingegaan zijn op de risico’s van veel wisselend of niet volledig opgeleid personeel.’ Het ministerie van SZW kan zo’n signaal gebruiken in het verdere beleid gericht op het aanpakken van personeelstekorten en de gevolgen daarvan.

Mireille heeft wel een kanttekening: ‘Als de versoepelingen ervoor zorgen dat mensen bijvoorbeeld sneller van plek wisselen binnen de kinderopvang heeft dat ook gevolgen voor de kwaliteit. Sociaal emotionele en fysieke veiligheid van kinderen kan dan tekort schieten. Weeg dus goed af welke versoepelingen je inzet en als signaal richting de houders: maak bewuste keuzes.’ Mirjan bevestigt dit: ‘We zien in Amsterdam het aantal incidenten toenemen, bijvoorbeeld kinderen die weglopen. Wij komen dan direct in actie en gaan in gesprek met de houder. In bijna alle gevallen is de oorzaak onvoldoende ervaren personeel. We willen dit helpen voorkomen door twee keer per jaar een houderbijeenkomst te organiseren waarin we houders informeren over welke signalen wij ontvangen en welke incidenten vaak voorkomen, zodat zij daar extra alert op kunnen zijn. Ook brancheorganisaties zijn uitgenodigd.’

Reflectieve functie

De toezichthouders kijken continu naar individuele houders, maar het is ook belangrijk om met een ‘helicopterview’ te kijken wat er in de breedte nodig is. ‘Dat noemen wij de reflectieve functie van ons werk,’ vertelt Mireille. ‘We onderzoeken of er trends zijn in overtredingen en of er maatschappelijke ontwikkelingen zijn die van invloed zijn op de kwaliteit.’ Mirjan heeft daar een voorbeeld van: ‘We zien in grote steden dat het aantal valse diploma’s toeneemt. Tegelijkertijd neemt het aantal incidenten toe, zoals weglopen, waarover ik net al sprak. Doordat het werkveld onder druk staat door krapte op de arbeidsmarkt worden de controles door sommige werkgevers minder goed uitgevoerd. Dit bespreken wij vervolgens met brancheorganisaties.’ Dit kan ook aanleiding zijn om in het toezicht de focus te verleggen. Ook kan uit signalen blijken dat sommige kwaliteitseisen te ingewikkeld zijn om ze goed te kunnen beoordelen of moeilijk uitvoerbaar zijn voor aanbieders. Dat leidt tot teveel knelpunten. GGD GHOR Nederland heeft diverse werkgroepen en specialistengroepen met GGD’en waar die signalen naar voren komen. ‘Zo kunnen wij afleiden dat iets niet werkt,’ zegt Mireille. ‘Dat brengen wij dan ter sprake bij het verantwoordelijk ministerie. Door de reflectieve functie gaat het toezicht dus verder dan alleen de inspecties. Het vergt overigens wel meer van de GGD’en dan voorheen en dat vraagt om meer capaciteit.’