Toezichthouders: ‘Al onze informatie is openbaar, dat is wel zo transparant!’

Brenda Boeve en Miranda Smid zijn toezichthouder voor GGD Flevoland. Brenda is toezichthouder Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en Miranda is toezichthouder kinderopvang. Hoe zorgen zij voor kwalitatief en transparant toezicht?

Miranda trapt af: ‘Zodra iemand een kinderdagverblijf, gastouderopvang of buitenschoolse opvang (hierna: houders) wil beginnen, doen wij een inspectie om te onderzoeken of een houder kan starten. Dat heet Streng aan de Poort. We willen vooraf zéker weten dat de ondernemer vanaf het begin al voldoet aan de kwaliteitseisen die vanuit de wet kinderopvang worden gesteld voor verantwoorde kinderopvang. Een houder weet dus waar wij toezicht op houden. Is alles in orde? Mooi! Dan mag een ondernemer starten, en komen wij drie maanden later onderzoeken of alles inderdaad in kannen en kruiken is. Door deze betrokkenheid van de GGD-toezichthouders weet een ondernemer van meet af aan precies waar wij op letten.’ Een vervolgbezoek vindt daarna meestal jaarlijks onaangekondigd plaats. ‘Ja, dat klopt,’ licht Miranda toe. ‘Het is voor ons belangrijk om te zien hoe het er op een doorsnee dag aan toe gaat: is het schoon, is het veilig, wat is de beroepskracht-kindratio? Als wij onszelf vooraf aankondigen, bestaat de kans dat wij geen realistisch beeld krijgen.’

Informatie halen en brengen
Toezichthouders kinderopvang zijn voor een deel aan een landelijke werkwijze gebonden. Waar een houder volgens de wet kinderopvang aan moet voldoen, is ook datgene waarop een toezichthouder toetst. Deze informatie kan de houder op diverse plekken terugvinden. ‘Maar,’ zegt Miranda: ‘we komen ook houders tegen die niet weten hoe herstelaanbod of handhaving werkt, of niet op de hoogte zijn van belangrijke wetgeving. Om houders te informeren over actuele onderwerpen sturen wij regelmatig een nieuwsbrief. Hierin staat informatie over actualiteiten en zaken waar we op letten, bijvoorbeeld veilig slapen, vervoer en warm eten.’ Vorig jaar heeft GGD Flevoland ook een informatiemarkt gehouden. Daar hebben ze veel positieve reacties op gekregen. Tijdens die informatiemarkt konden houders alle informatie ophalen die ze wilden en vragen stellen bij onduidelijkheden. ‘Het toetsingsinstrument “Veldinstrument observatie pedagogische praktijk en peuterspeelzalen” staat bovendien openbaar online op het ondersteuningsportaal. Een ondernemer is er zelf verantwoordelijk voor om goed op de hoogte te zijn van wet- en regelgeving,’ benadrukt Miranda.

Toezicht Wmo: zelfscans en cliëntgesprekken
Brenda’s werkveld ziet er iets anders uit: zij heeft het toezicht op de Wet maatschappelijke ondersteuning in haar pakket en bezoekt een grote variëteit aan aanbieders. ‘De ene dag ben ik op bezoek bij een bedrijf dat huishoudelijke hulp aanbiedt, de volgende dag loop ik rond in een centrum voor dak- en thuislozen of een dagbesteding,’ vertelt ze. ‘Die afwisseling is erg leuk.’ En waar een toezichthouder kinderopvang de bezoeken vooraf niet aankondigt, doet Brenda dat wel.

Bezoek
Een toezichthouder Wmo komt alleen onaangekondigd langs als het een signaalonderzoek betreft. Bij de gemeente zijn dan signalen binnengekomen dat iets niet in orde is, bijvoorbeeld door familieleden van cliënten. Het kan dan onder andere gaan om de hygiëne of veiligheid. ‘Dit gebeurt gelukkig niet vaak,’ zegt Brenda.

Anders dan in de kinderopvang komt Brenda niet elk jaar langs, en horen aanbieders ver vooruit wanneer zij toezicht kunnen verwachten. Dat wordt erg gewaardeerd, want het bezoek kost hun aardig wat tijd. In de aankondigingsbrief stuurt Brenda altijd een zelfscan mee. ‘Dan kan een aanbieder vooraf zelf toetsen hoe zij scoren op de punten die wij toetsen. Tijdens het gesprek komen die onderwerpen allemaal aan de orde, dus dat is nooit een verrassing. Het rapport wordt ook aan de hand van die onderwerpen geschreven. Heel transparant.’

Adviezen
Wanneer iets niet in orde is, adviseert Brenda de aanbieder en de gemeente over verbeterpunten. Als meermaals blijkt dat deze adviezen niet worden opgevolgd, dan adviseert ze de gemeente om geen cliënten meer naar die aanbieder te sturen. Dat is echter geen bindend advies. Miranda vult aan: ‘Bij toezicht kinderopvang is het advies ook niet bindend, maar als wij een onveilige situatie aantreffen kunnen wij wél besluiten om een locatie per direct te sluiten. Wij kunnen een bevel uitgeven’. Brenda kan dat als toezichthouder Wmo niet, dat kan alleen de gemeente.

Hoe borgen toezichthouders hun deskundigheid?
Nieuwe toezichthouders volgen een training en maken veel meters. Meelopen met ervaren collega’s, feedback vragen en intervisiesessies zijn daar onderdeel van. Dat houdt na de inwerkperiode niet op: Brenda en haar collega’s hebben bovenregionale intervisiegroepen om te blijven toetsen of datgene wat je beslist ook landelijk gedragen wordt, en te voorkomen dat je blinde vlekken ontwikkelt.

Ook het team van Miranda houdt de kennis en kunde bij: ze zijn scherp op het landelijk beleid van de Rijksoverheid en de landelijke adviezen die GGD GHOR Nederland opstelt. Daarnaast zijn er regionale overleggen, landelijke overleggen, intervisiesessies en bijvoorbeeld een forum waarop alle toezichthouders in Nederland actief zijn. Daar kunnen ze onderling kwesties bespreken.
Jaarlijks kijkt het team ook welke ontwikkelbehoefte ze hebben. Vorig jaar heeft het hele team bijvoorbeeld een training Lezersgericht Schrijven gedaan. Miranda: ‘Dat was een goede zet. We gebruiken best veel jargon, en op een gegeven moment heb je dat zelf haast niet meer door. Maar wij vinden het belangrijk dat onze rapporten goed leesbaar zijn en dat iedereen begrijpt wat er staat. Na die training hebben we al onze standaardteksten in rapporten aangepast en het complexe taalgebruik verwijderd. Een hele verbetering!’