Aanvullende actie nodig voor succesvol GALA

Het Gezond en Actief leven Akkoord (GALA) heeft sinds de ondertekening in februari 2023 veel in beweging gezet. Er zijn al veel lokale en regionale GALA-plannen opgesteld om te werken aan een betere gezondheid van alle inwoners. Maar er is meer nodig om daadwerkelijk een gezonde generatie te bereiken in 2040. Daarom geeft GGD GHOR Nederland graag enkele aandachtspunten mee voor het Tweede Kamerdebat over het GALA op donderdag 29 februari.

Aanvullende maatregelen vanuit Rijksoverheid nodig

De doorrekening van het Nationaal Preventie Akkoord laat zien dat er meer nodig is dan een akkoord om doelen te bereiken. Daarom zijn aanvullende maatregelen nodig vanuit de Rijksoverheid. Daarbij is het van belang gezondheid mee te nemen op álle beleidsterreinen: health in and for all policies. De adviezen van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving in ‘Op onze gezondheid’ en de Sociaaleconomische Raad in ‘Gezond opgroeien wonen en werken’ onderschrijven het belang hiervan.

Preventiemaatregelen moeten bijvoorbeeld hand in hand gaan met verbetering van de leefomgeving, zoals gezonde lucht, voldoende groen en ruimte om te bewegen. En aanvullende maatregelen qua prijs, beschikbaarheid en marketing op het gebied van alcohol, roken (inclusief vapen) en ongezonde voeding kunnen helpen ongezond gedrag te ontmoedigen en de gezonde keuze te bevorderen.

Verbeter de link tussen GALA en IZA

Het GALA en het Integraal Zorg Akkoord (IZA) zijn nauw verbonden en preventie speelt bij beide een essentiële rol. Het is daarom van belang de verbinding te maken tussen de regionale IZA-plannen en lokale GALA-plannen. Dit vraag ook om een verdere concretisering van die plannen. De transitie moet immers uiteindelijk plaatsvinden in de wijken, dichtbij de mensen, met focus op degenen in de meest kwetsbare positie. De GGD’en staan dichtbij de inwoners van hun regio en zijn van oudsher gericht op mensen met de grootste gezondheidsachterstanden. Zij kunnen daardoor bij uitstek helpen de verbinding te maken tussen regionaal en lokaal en tussen zorgpartners en het gemeentelijke systeem.

Financiering: structureler en flexibeler

De financiering van de acties uit GALA wordt per 2026 verminderd of op sommige thema’s zelfs compleet stopgezet. Daarmee komt de transitie van zorg naar preventie onder enorme druk te staan, terwijl alle adviezen juist pleiten voor meer en structurele financiering. De onzekerheid die voortkomt uit het gebrek aan lange termijn financiering en onduidelijkheid over randvoorwaarden belemmert de implementatie van de plannen.

Naast een sterke structurele basis, is meer flexibiliteit in besteding noodzakelijk. De specifieke uitkering wordt momenteel verdeeld in vaste budgetten per gemeente per thema. Maar niet elke regio heeft dezelfde problematiek. Meer flexibiliteit geeft ruimte voor de regio’s om de gealloceerde gelden voor gezondheidsbevordering daar in te zetten, waar de omstandigheden van de regio om vragen.