Gezondheidsrisico’s rondom veehouderijen: eerste duiding advies Gezondheidsraad

De Gezondheidsraad heeft het 2e deeladvies over gezondheidsrisico’s rond veehouderijen gepubliceerd: Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen 2025: deel II. De Gezondheidsraad heeft in het traject om tot een advies te komen de GGD als stakeholder om inhoudelijke input gevraagd. De GGD’en hebben echter geen invloed gehad op het tot stand komen van dit advies. In dit bericht geven wij een eerste algemene duiding van het advies van de Gezondheidsraad.

Aanleiding

• Dit Gezondheidsraadadvies is uitgebracht naar aanleiding van het meest recente onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden III van februari. Daaruit bleek wederom dat mensen die in de buurt van geitenhouderijen wonen, vaker longontsteking krijgen.
• Naar aanleiding daarvan en als basis voor vervolgstappen, hebben de ministers van VWS en LVVN de Gezondheidsraad gevraagd om te duiden of er sprake is van een oorzakelijk verband. In juli concludeerde de Gezondheidsraad in haar eerste deeladvies dat er waarschijnlijk een oorzakelijk verband is tussen wonen in de buurt van geitenhouderijen en het risico op longontsteking bij omwonenden.
• In het nu verschenen tweede deeladvies wordt onder andere gedetailleerder ingegaan op mogelijke factoren die van invloed zijn op het risico, de aard en ernst van de gezondheidseffecten, mogelijke risicogroepen en eventuele maatregelen. Dit om tot mogelijke aanknopingspunten voor het terugdringen van de gezondheidsrisico’s te komen.

Algemene duiding advies Gezondheidsraad

Het individueel risico op longontsteking voor omwonenden van geitenhouderijen binnen een afstand van 1 kilometer is aanzienlijk. De beschikbare wetenschappelijke literatuur over gezondheidseffecten van wonen in de nabijheid van geitenhouderijen, onderstreept volgens de Gezondheidsraad de noodzaak tot het nemen van maatregelen om de gezondheid van omwonenden te beschermen. Jaarlijks treden in Nederland naar schatting 841 extra gevallen van longontsteking op, door wonen binnen een straal van 1 km van een geitenhouderij.

Handelingsperspectief

De Gezondheidsraad adviseert bij een voorgenomen nieuwe vestiging of uitbreiding van een geitenhouderij en bij een voorgenomen realisering van woningen en andere gevoelige bestemmingen, uit voorzorg ten minste een afstand van 1 kilometer aan te houden. Voor bestaande situaties kan ingezet worden op terugdringen van emissies. Hoewel er geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar dit effect, is het gezien het veronderstelde biologisch werkingsmechanisme te verwachten dat dit het risico op longontsteking verkleint. Daarnaast kan een beperking van de omvang van geitenhouderijen mogelijk bijdragen aan het terugdringen van het gezondheidsrisico. Situaties waarbij meerdere geitenhouderijen aanwezig zijn binnen een afstand van 1 kilometer van gevoelige bestemmingen verdienen bijzondere aandacht.

Individueel vs. Groepsniveau

Op individueel niveau is het risico op longontsteking binnen een woonafstand van 500 meter gemiddeld 73% hoger. Binnen een woonafstand van 1 km is dit 19%. Naar het oordeel van de Gezondheidsraad is dit een aanzienlijk gezondheidsrisico. Groepen die over het algemeen gevoeliger zijn voor het krijgen van een longontsteking en een ernstiger verloop daarvan, zijn onder andere jonge kinderen, ouderen en mensen met onderliggend lijden.

Multicausaliteit

De Gezondheidsraad vindt het aannemelijk dat longontstekingen in de buurt van geitenhouderijen worden veroorzaakt door een samenspel van verschillende factoren (multicausaliteit), waarbij uitstoot van micro-organismen, fijnstof en endotoxinen een belangrijke rol speelt. Het verminderen van de uitstoot bij de bron is volgens de Gezondheidsraad de meest aangewezen manier om blootstelling van omwonenden te beperken. Dat kan mogelijk met maatregelen gericht op het type stal en op het stalmanagement (bijvoorbeeld de wijze van uitmesten en opslag van mest). Over mogelijke bronmaatregelen ten aanzien van stalsysteem/ -management is echter nog te weinig informatie beschikbaar, waardoor de Gezondheidsraad niet kan inschatten in welke mate specifieke emissie-reducerende maatregelen het risico voor omwonenden verminderen. De Gezondheidsraad adviseert om te monitoren welke maatregelen het meest effectief zijn. Wel is bekend dat het vergroten van de afstand tussen geitenhouderij en omwonenden het gezondheidsrisico verkleint. De Gezondheidsraad adviseert om uit voorzorg ten minste 1 kilometer afstand aan te houden bij nieuwe vestiging van een geitenhouderij en bij nieuwbouw van woningen of andere gebouwen waar mensen lang verblijven – zeker zo lang niet duidelijk is of uitstootverminderende maatregelen afdoende zijn.

Gevolgen voor advieslijn GGD’en

De komende tijd gaat de landelijke GGD-werkgroep Veehouderij en Gezondheid het advies van de Gezondheidsraad verder analyseren. Op basis daarvan wordt besloten of de huidige GGD-advieslijn aangepast moet worden.

Lees meer over veehouderij