Houtrook

Blootstelling beperken

De meest effectieve maatregelen om gezondheidseffecten van luchtverontreiniging te voorkomen zijn maatregelen die de bron van houtrook wegnemen of uitstoot beperken. Maatregelen die het inademen van houtrook verminderen (bijvoorbeeld ramen sluiten) of maatregelen die de ‘ontvanger’ van de houtrook moet nemen (bijvoorbeeld meer medicijnen nemen tegen astma) kunnen nadelige bijeffecten op de gezondheid hebben. Maatregelen die de bron van houtrook wegnemen of beperken, zijn effectiever.

Uit analyse van het RIVM blijkt dat de meeste klachten optreden bij weinig wind of mistig weer. Niettemin treden er ook gezondheidseffecten op bij gunstigere weersomstandigheden, mede omdat de houtrook bijdraagt aan de totale hoeveelheid luchtverontreiniging. Daarom roepen gemeenten en overheid op om toe te werken naar een volledig houtstookverbod. Stoppen met het stoken van hout is gezondheidskundig de meest effectieve maatregel om gezondheidseffecten te voorkomen.

Voorbeelden van maatregelen die een gemeente kan nemen zijn:

• Verbod op het stoken van hout in de buitenruimte (zie vuurkorfverbod gemeente Utrecht).
• Houtgestookte toestellen niet toestaan als hoofdverwarming van een woning.
• Stimuleren van houtrookvrije (nieuwbouw)wijken.
• Een subsidieregeling voor het verwijderen of onbruikbaar maken van rookgaskanalen.
• Stimuleren van alternatieven voor houtstook.

Daar waar een houtstookverbod (nog) niet mogelijk is dienen gemeenten maatregelen te nemen die minder stoken en schoner stoken stimuleren. In 2022 heeft Royal Haskoning/DHV een analyse gepubliceerd naar de emissiereductie en kosteneffectiviteit van verschillende beleidsmaatregelen op houtstook gebied. Ook in de Verkenning maatregelen luchtkwaliteit CE Delft staan kansrijke maatregelen op houtstook met kosten-effectiviteit uitgewerkt.

Maak inwoners bewust van de overlast en hinder die houtrook veroorzaakt

Uit onderzoek blijkt dat minder dan de helft van de Nederlanders zich bewust is van de negatieve effecten die houtrook op gezondheid heeft, en de hinder die het stoken van hout kan veroorzaken. Het is daarom belangrijk dat gemeenten ook via communicatiekanalen zoals campagnes inwoners bewust maken van het negatieve effect van houtrook op hun eigen gezondheid en die van de ander.

Werk toe naar een houtstookverbod

Gemeenten dienen een gezonde fysieke leefomgeving en goede omgevingskwaliteit te bereiken en in stand houden (artikel 1.3 Omgevingswet). Zeker in stedelijke gebieden is dit extra belangrijk omdat mensen dicht op elkaar wonen. Er zijn verschillende mogelijkheden voor gemeenten om maatregelen te realiseren die overlast van houtrook tegengaan.

Met behulp van het juridisch kader houtrook is het voor gemeenten mogelijk om onder de Omgevingswet beleidsregels op te stellen die houtstook in bepaalde situaties kan verbieden. kan door kwetsbare groepen te beschermen, houtstook in specifieke gebieden te verbieden en te sturen op doelen voor de leefomgeving. Een voorbeeld van een effectieve beleidsregel, is de ‘houtstook verbod bij code rood’ maatregel, die wordt ondersteund door de stookwijzer. De stookwijzer maakt het mogelijk op gemeentelijk niveau een stookverbod af te kondigen voor een periode van de dag.

Het is een maatregel die bewustwording vergroot bij inwoners en hindersituaties kan aanpakken. Ook voor buitenstook (zoals een vuurkorf of barbecue) roepen wij gemeenten op om maatregelen te nemen die gezondheidsschade inperken en hierbij als voorbeeld het vuurkorfverbod gemeente Utrecht te gebruiken.

Andere vormen van verbranding waar ook relatief veel (hout)rook bij vrijkomt zijn biomassacentrales, en grote vuren als kampvuren bij scoutingverenigingen, vreugdevuren en paasvuren. Ook de uitstoot die ontstaat bij de verbranding van hout in biomassacentrales is ongezond, ondanks maatregelen die genomen worden als inzet van goede filters. Gezondheid is een belangrijk onderdeel in de integrale beoordeling van het al dan niet inzetten van biomassacentrales. GGD’en pleiten ervoor om het meewegen van gezondheid expliciet te maken. Ook als het gaat om niet-vergunningsplichtige installaties (<15 MW) en/of biomassacentrales in of nabij woongebieden.

Rol GGD’en

De GGD’en adviseren gemeenten om een gezonde leefomgeving te creëren en hierbij de meest effectieve maatregelen voor een gezonde luchtkwaliteit te nemen. Dit omvat ook advies over beleidsmaatregelen en fysieke ingrepen om de overlast door houtrook te voorkomen of te beperken.

Tot de invoering van de Omgevingswet lukte het gemeenten niet om beperkende beleidsregels op te stellen voor houtstook, mede omdat hierbij moest worden aangetoond dat er ‘onaanvaardbare hinder’ optrad. Onder de Omgevingswet zijn er nieuwe mogelijkheden die uitgewerkt zijn in het juridisch kader houtrook. De GGD’en kunnen gemeenten ondersteunen bij het formuleren van ‘houtstook-ambities’ in een omgevingsvisie, en ook bij het uitwerken in een programma en/of bindende regels in het omgevingsplan. Daarnaast kunnen GGD’en adviseren bij het opzetten van een bewustwordingscampagne, of het doen van eigen metingen door inwoners.