Lijkschouw aan de keukentafel

Sophie (29) is er klaar voor: het stokje overnemen van haar vader Sieb (65) en moeder Marijke (63) die allebei werken als forensisch arts bij GGD IJsselland. Een echte ‘forensische familie’ dus. Hoewel: “Mijn broer vindt het maar niks. Het zijn natuurlijk niet de meest smakelijke onderwerpen die over tafel vliegen, dus hij maant ons regelmatig tot stilte als wij het tijdens familie etentjes over ons werk hebben!”

“Uiteraard bespreken we alles anoniem: alle patiëntgegevens blijven geheim, daar let ik echt op ondanks dat mijn ouders ook arts zijn. Maar ik kan nog veel van hen leren dus ik maak graag gebruik van hun kennis en expertise.” Sophie straalt zodra ze over haar opleiding en toekomstige beroep praat. Als kind hoort ze haar ouders dagelijks bevlogen over het vakgebied praten en dat werkt aanstekelijk. Ze weet: dát wil ik later ook worden. Sophie studeerde eerst geneeskunde en specialiseert zich momenteel in forensische geneeskunde. Nu ze stage loopt is ze in haar element. “Wij houden ons niet alleen maar bezig met overledenen: júist levende mensen maken een groot deel uit van ons werk. Bijvoorbeeld de medische arrestantenzorg. Ik word opgeroepen omdat een arrestant een arts nodig heeft. Het zijn vaak mensen die alle vertrouwen in de maatschappij en de overheid kwijt zijn. Als ik kom, dan ben ik er echt voor hen, en onbevooroordeeld. Ze voelen zich door mij gehoord en serieus genomen. Soms zijn ze gewond, maar vaak hebben ze medicijnen nodig. Zodra iemand wordt gearresteerd slaat de paniek toe: hoe komen ze in de cel aan hun medicijnen? Ik kan er dan voor iemand zijn en vertrouwen geven.”

De tijden veranderen

Vader Sieb vertelt: “De opleiding forensische geneeskunde is nu veel uitgebreider dan jaren geleden. Wij kregen 30 dagen les in dit vak, Sophie twee jaar. Het is goed dat het nu een volwaardig beroep wordt. In onze tijd deden reguliere artsen dit werk er gewoon bij en had je af en toe dienst. Terwijl forensische geneeskunde echt een vak is waar specialistische kennis en veel ervaring voor nodig is. De kwaliteitsslag die nu is gemaakt, is geweldig.” Ook Marijke is blij met die ontwikkeling: “We maken soms heftige dingen mee, daar moet je mee om kunnen gaan. Niet elke andere arts kan dat. Maar we zorgen ook goed voor elkaar. Heeft een collega iets heel ergs meegemaakt, dan praten we er over of nemen een dienst over.“

Sophie bekent dat zij de valkuil ziet: “Wij leren nu over secundaire traumatisering, en ‘coping’, dat is omgaan met stress. Je hebt het zelf niet altijd door, dus het is belangrijk dat dit nu onderdeel van de opleiding is. Het moet wel in je zitten om een bepaalde afstand te kunnen bewaren tot je werk. Ik vind dat nog weleens lastig, die betrokkenheid loslaten. Ik ben vaak ook uit beroepsmatige interesse benieuwd naar hoe iets afloopt. Maar wanneer ik bijvoorbeeld een lichaam moet overdragen aan de patholoog anatoom voor gerechtelijke sectie dan zit mijn werk erop. Dan moet ik mijn handen er vanaf trekken. En dat begrijp ik, want ten eerste gaat het mij eigenlijk niks meer aan en ten tweede weet ik: hoe meer je weet over een casus, hoe meer het je raakt.”

Artsen voor iedereen

Marijke werkt al sinds 1987 bij de GGD. Eerst als jeugdarts en daar kwam haar taak als forensisch arts bij. “Vanwege het sociale aspect is forensische geneeskunde echt een taak die in de publieke gezondheid thuishoort, bij de GGD dus. Wij zijn artsen van de maatschappij en zijn er voor iedereen. We werken voornamelijk voor kwetsbare groepen, en werken veel samen met collega’s van bijvoorbeeld Veilig Thuis, tuberculosebestrijding en infectieziektebestrijding. De lijntjes zijn kort bij ons.” Sieb zit tegen de pensioenleeftijd aan, maar peinst er niet over om te stoppen.

“Mijn hart ligt bij de forensische geneeskunde. Ik ben blij dat er weer veel nieuwe artsen worden geworven: over een jaar of vijf zijn de meeste van de huidige groep werkzame forensisch artsen met pensioen en de aanwas is klein. Ze denken vaak dat, als je bij de GGD werkt, je voornamelijk beleidsmatig werk kan doen. Maar dat geldt niet voor de forensische geneeskunde: dat is bij uitstek een uitvoerend beroep.” Marijke legt uit: “We werken vooral als arts. Natuurlijk voor de arrestanten waar Sophie al over vertelde, maar ook voor volwassenen en kinderen die vermoedelijk slachtoffer zijn van mishandeling. We doen bloedonderzoek, zedenonderzoek en we maken letselrapportages. Deze worden soms gebruikt in rechtszaken. Wij worden dan gevraagd als getuige deskundige. En we zijn lijkschouwer. Ik word opgeroepen bij een evidente niet-natuurlijke dood zoals na een ongeval, misdrijf of suïcide, als er een lichaam wordt gevonden of als de behandelend arts twijfelt of er sprake is van natuurlijk overlijden. Dan onderzoek ik samen met de politie wat er kan zijn gebeurd.” Enthousiast reageert Sieb: “De samenwerking met de politie is waar ik de meeste voldoening uit haal. Samen werken aan hetzelfde doel. En de afwisseling natuurlijk: ik weet nooit hoe een dag gaat lopen, er gebeurt altijd wel iets.” Daar is Sophie het mee eens: “Dat trekt mij zo aan, die veelzijdigheid, de verantwoordelijkheid en het feit dat je echt iets kan betekenen voor mensen. En nu neem ik het stokje over van mij ouders. Hopelijk via een stage bij GGD IJsselland, want hoe mooi zou het zijn als we een tijdje kunnen samenwerken!”

Sophie Werkhoven loopt stage bij de FARR, Forensisch Artsen Rotterdam Rijnmond. In de meeste regio’s is forensische geneeskunde ondergebracht bij de GGD. In de regio Rotterdam-Rijnmond en Zuid-Holland-Zuid doet de FARR dit. Tijdens haar opleiding loopt Sophie meerdere stages bij verschillende organisaties.

Sieb van Kuijk is sinds 1994 forensisch arts en arts tuberculosebestrijding bij GGD IJsselland. Sieb is ook coördinator Forensische Geneeskunde bij GGD IJsselland.

Marijke van Keulen werkt sinds 1987 bij de GGD. Eerst als jeugdarts en daar kwam haar taak als forensisch arts later bij. Sinds 2010 werkt zij als arts kinder- en jeugdpsychiatrie bij een andere organisatie, en als forensisch arts bij GGD IJsselland.