“We moesten van niets iets maken” Terugblik op de eerste opvang van Oekraïense vluchtelingen

100 dagen geleden arriveerden de eerste Oekraïense vluchtelingen in Nederland. Reggie Diets is crisis coördinator bij de GHOR Gelderland-Midden. ‘We moesten van niets iets maken.’ Reggie Diets, algemeen commandant en crisis coördinator van de GHOR voor de regio Gelderland-Midden blikt terug op de eerste dagen van opvang van Oekraïense vluchtelingen.

In “De Harskamp”, een kazerne in het Gelderse Harskamp, werden begin maart in enkele dagen vele honderden mensen uit Oekraïne opgevangen. “De Harskamp was niet meer dan lege barakken met een paar bedden. Verder was er niets en ineens waren daar de eerste vluchtelingen.”

Diets houdt zich vanuit zijn rol bezig met de acute medische zorg. “Je moet je voorstellen dat met name de eerste vluchtelingen in paniek hun huis en land zijn ontvlucht. Ze hadden niks bij zich, maar er zaten mensen bij die acute medische zorg nodig hadden. Denk aan mensen die midden in een chemokuurbehandeling zitten en zonder dossier naar Nederland zijn gekomen. Er was een hoogzwangere vrouw waarbij haar bevalling vlak na aankomst op De Harskamp op gang kwam.”

De eerste dagen was het pionieren voor Diets en GHOR Gelderland-Midden. Oekraïense vluchtelingen kwamen op onverwachte momenten aan op De Harskamp en soms in grotere aantallen dan vooraf was aangekondigd. De GHOR is dan de schakel die alle behoeften van vluchtelingen in kaart brengt en zo snel als mogelijk faciliteert. “Voor de duidelijkheid, de GHOR zelf heeft geen personeel ter plekke, maar schakelt wel alle mogelijke zorg in om aanwezig te zijn op de opvanglocatie. Denk aan huisartsen, ambulancezorg, tandartsen maar ook psychosociale hulp. Mensen hebben naast acute zorg ook behoefte aan een arm om hun heen en een gesprek.”

De GHOR heeft de lokale en regionale contacten om in een crisissituatie snel te kunnen schakelen. Ook als het gaat om de locatie. “De Harskamp is vaker gebruikt als opvanglocatie, maar als er in een paar dagen vele honderden een beroep doen op onderdak en hulp, dan moet er in korte tijd heel veel geregeld worden. Een paar dagen later konden we honderden mensen onderdak, een bed en noodzakelijke medische hulp bieden.”

Een belangrijke samenwerkingspartner in crisissituaties is het Rode Kruis. “Toen bekend werd dat de eerste vluchtelingen uit Oekraïne onderweg waren, kregen wij een telefoontje van de GHOR met het verzoek om met de medische opvang te helpen. Het noodhulpteam van het Rode Kruis was verantwoordelijk voor het opvangen van de vluchtelingen, verlenen van medische zorg en het uitdelen van de 1^e levensbehoeften. Wij zorgden er op locatie voor dat iedereen werd voorzien van een handdoekenpakket, tandpasta en tandenborstel en basismedicatie zoals paracetamol” Vertelt Dick Rozendaal, plaatsvervangend hoofd noodhulpteam bij het Rode Kruis Gelderland-Midden.

Medische triage

In het hele begin was er nog geen triageteam en werd de eerste medische screening gedaan door de ambulancezorg van Gelderland-Midden en het Rode Kruis. Ook waren er op gezette tijden huisartsen aanwezig om mensen te helpen. Buiten de aanwezigheidstijden van de huisarts was er vanuit de ambulancezorg een physician assistant (PA) aanwezig die zelfstandig patiënten kon onderzoeken, diagnoses stelde, behandelingen opstartte en begeleidde.

“De GHOR heeft ons de medische zorgtaken uit handen genomen. Hierdoor ontstond rust om voor de vluchtelingen een bed, bad en brood te regelen. Ik merkte dat de GHOR haar taak direct goed onder controle had. Er was een duidelijke rolverdeling. En dit schepte zowel duidelijkheid als rust binnen de gemeente Ede.” Aldus Timo Otten, Crisisadviseur bij de gemeente Ede.

Op het moment dat mensen acute medische zorg nodig hadden die niet door de ambulancezorg, PA of huisarts behandeld kon worden, werden mensen behandeld via de reguliere zorg. Bijvoorbeeld bij een huisartsenpost of spoedeisende hulp.
“Dit is hoe we de eerste twee weken de vluchtelingen op medisch gebied hebben geholpen. Na die eerste twee weken kwam er een duidelijke structuur in de medische hulpverlening. Vanaf dat moment was er dagelijks aanwezig; een huisarts van 13.00 uur tot 15.00 uur, een verpleegkundige van 11.00 uur tot 17.00 uur en het Rode Kruis van 08.00 uur tot 22.00 uur. Ook hadden we afspraken met verloskundigen en tandartsen die op locatie kwamen om zorg te verlenen.”

“Toen we het acute medische deel helemaal op de rit hadden zijn we ook de preventieve zorg op locatie gaan inrichten. Zo hebben we in samenwerking met GGD Gelderland-Midden een consultatiebureau op locatie ingericht omdat er veel vrouwen met baby’s en jonge kinderen waren. Ook hebben we een coronatestlocatie opgezet.”

De rol van de GHOR bij het opzetten van medische triage is niet het leveren van mensen. De kracht van de GHOR zit hem vooral in de kennis en het netwerk. “Knelpunten in de medische dienstverlening signaleren en via ons brede lokale netwerk oplossingen samenbrengen. Ook bij het opzetten van medische triage voor Oekraïense vluchtelingen hebben wij in De Harskamp snel geschakeld om ervoor te zorgen dat verschillende medische disciplines beschikbaar waren in de triage.”

Timo Otten: “De Harskamp is een hele grote opvanglocatie voor maximaal 950 personen. Dit zijn in 1x zoveel extra mensen dat het lokale zorgstelsel de extra zorgbehoefte niet kon opvangen. Mede ook door de overbelasting op de zorg door corona de afgelopen twee jaar. De GHOR heeft in een tijdsbestek van een paar dagen gezorgd dat er continue een volwaardig medisch team op locatie aanwezig was voor de Oekraïense vluchtelingen. Hierdoor werden de lokale zorgverleners ontlast en kregen de vluchtelingen direct de medische zorg die zij nodig hadden.”

Volgens het Rode Kruis is de grootste toegevoegde waarde van de GHOR de communicatie en verbinding tussen de verschillende disciplines. Dick Rozendaal:  “Denk aan de GGD, verpleegkundige zorg en apothekers. Zodra de GHOR als overkoepelende organisatie werkt, is het makkelijker schakelen tussen de verschillende partijen en blijft er overzicht op de behoeften van de opvanglocatie. De GHOR weet wat er landelijk verwacht wordt en zorgt dat alles goed in elkaar overloopt. De kracht is het snelle schakelen met elkaar.”

Lees ook hoe het er in regio Haaglanden aan toe ging tijdens de eerste dagen.